Ekologia dżumy
Czarna śmierć to epidemia panująca w XIV w., która wybuchła w Azji Środkowej i rozprzestrzeniła się na Europę, przyczyniając się do śmierci około 30–60% średniowiecznej populacji Europy. Był to początek drugiej pandemii dżumy, okresu nawracających wybuchów dżumy dymieniczej i płucnej, który trwał aż do wczesnych lat XIX w. Patogen dżumy, przenoszona przez pchły bakteria Yersinia pestis, jest przenoszony na ludzi przez zapchlone gryzonie. Mimo że w Europie dżuma już nie występuje, jest ona nadal obecna w obu Amerykach, w Azji i w Afryce. Na potrzeby finansowanego ze środków UE projektu PLAGUEECO2GENO badacze przeanalizowali klimatyczne i ekologiczne warunki, które w przeszłości powodowały epidemie dżumy, wykorzystując w tym celu wiedzę na temat aktualnej dynamiki gryzoń-dżuma–środowisko. Szukali oni związków pomiędzy dzikimi gryzoniami stanowiącymi rezerwuary choroby (mające istnieć w średniowiecznej Europie), a tysiącami przypadków wybuchu epidemii dżumy, udokumentowanymi w średniowiecznych kronikach. Porównując średniowieczne zapisy z opierającą się na słojach pni drzew chronologią średniowiecznego klimatu, wywnioskowali oni, że nie było żadnych oznak występowania trwałego europejskiego rezerwuaru choroby w postaci dzikich gryzoni, chociaż niewykluczone jest, że zarówno dzikie, jak i miejskie gryzonie tworzyły rezerwuary przejściowe. Nieoczekiwanie zidentyfikowali oni zależny od klimatu czynnik powodujący wybuchy epidemii dżumy w średniowiecznej Europie, który był zlokalizowany w Azji Środkowej: wrażliwe na zmiany klimatyczne azjatyckie gryzonie stanowiące rezerwuary choroby prawdopodobnie przyczyniły się do kilku wybuchów epidemii w Europie w okresie czarnej śmierci, a nie do jednego przypadku, jak wcześniej sądzono. Badanie to ukazuje, że krótkotrwałe wahania klimatu, poprzez oddziaływanie na regionalne zwierzęta tworzące rezerwuary choroby, mogą stanowić siłę sprawczą wybuchu epidemii na całym kontynencie.
Słowa kluczowe
Ekologia, dżuma, choroby odzwierzęce, czarna śmierć, gryzonie, zmiany klimatu, Yersinia pestis
