Biomarkery reumatoidalnego zapalenia stawów
RA to zróżnicowana choroba wiążąca się z przewlekłym zapaleniem stawów. U chorych występuje silny ból i sztywność stawów, czemu towarzyszy pogorszenie jakości życia oraz ryzyko zgonu, ponieważ choroba dotyka też układu sercowo-naczyniowego. Badania mechanizmów tej choroby prowadzone na przestrzeni lat doprowadziły do wyraźnych postępów w terapii, czego efektem są znacznie lepsze rokowania pacjentów. Aby móc wcześnie rozpocząć leczenie profilaktyczne, potrzebne są biomarkery pozwalające na ocenę indywidualnego ryzyka zachorowania na RA. W tym kontekście, uczestnicy projektu EURO-TEAM (Towards early diagnosis and biomarker validation in arthritis management), finansowanego ze środków UE, postanowili zidentyfikować nowe biomarkery w przedklinicznych fazach RA. Jako że znanych jest szereg genetycznych, epigenetycznych i środowiskowych czynników odpowiedzialnych za wywoływanie choroby, uczeni starali się scharakteryzować procesy związane z pojawianiem się i utrzymaniem stanu zapalnego w okresie przejściowym między zdrowiem i chorobą. W tym celu przyjrzeli się błonie maziowej, węzłom chłonnym, płucom i przedziałom ogólnoustrojowym, aby zrozumieć, w jaki sposób zaburzana jest tolerancja układu odpornościowego i co uruchamia RA. Zbadali też komórki zrębowe w celu poznania interakcji z leukocytami i ich implikacji dla wywoływania choroby. Dzięki współpracy partnerów z instytucji akademickich i klinicznych, w projekcie EURO-TEAM udało się zbadać czynniki ryzyka odpowiedzialne za przejście między różnymi fazami RA oraz określić potencjał biomarkerów w zakresie przewidywania takich przemian. Przeanalizowano materiał genetyczny, metabolity i przeciwciała we krwi oraz próbki z biopsji pochodzące od pacjentów z RA. W szczególności skupiono się na czynniku reumatoidalnym i przeciwciałach ACPA (Anti-Citrullinated Protein Antibodies), wykazujących dodatkową wartość prognostyczną w zakresie przewidywania rozwoju RA. Aby ulepszyć profilowanie ACPA, wytworzono specjalną macierz peptydów oznaczanych w tkankach maziowych chorych na RA. Ponadto przeciwciała skierowane przeciwko karbamylowanym białkom okazały się skutecznymi biomarkerami w przewidywaniu RA na późniejszych etapach, a chorzy na RA przejawiali również odmienny profil metaboliczny. Przy pomocy porównawczej analizy metodą mikrotomografii komputerowej mikrostruktury kości uczeni określili, że strukturalne uszkodzenie kości jest wczesnym wskaźnikiem, poprzedzającym kliniczny rozwój RA. Wiele uwagi poświęcono zwiększeniu świadomości społecznej na temat ryzyka i podatności na RA. Działania te mają kluczowe znaczenie dla profilaktycznych testów i stosowania odpowiedniego leczenia profilaktycznego.
Słowa kluczowe
Reumatoidalne zapalenie stawów, biomarkery, leczenie profilaktyczne, EURO-TEAM, metabolity, przeciwciała
