Zwiększanie szans na udany przeszczep
Przyjęcie przeszczepu narządu lub tkanki jest ściśle uzależnione od obecności swoistych dla dawcy przeciwciał przeciwko antygenom ludzkich leukocytów (HLA). Te molekuły występują na powierzchni wszystkich komórek i regulują odpowiedzi immunologiczne. U niektórych pacjentów układ odpornościowy jest szczególnie wrażliwy i obejmuje przeciwciała przeciwko wielu antygenom HLA. Wynika to z zabiegów przetaczania krwi, przeszczepów lub ciąży. Zwykle obniża się odporność takich pacjentów lekami immunosupresyjnymi przed wykonaniem przeszczepu, aby usunąć przeciwciała HLA, lecz takie podejście nie sprawdza się, jeśli przeciwciała te mają silne właściwości cytotoksyczne. Pogram Eurotransplant badający akceptowalny poziom niedopasowania to alternatywna strategia. Polega ona na szeroko zakrojonych badaniach przesiewowych przeciwciał w surowicy pacjenta w kierunku antygenów HLA, przeciw którym pacjent nie wykształcił przeciwciał. Wyboru dawcy dokonuje się na podstawie zgodności antygenów HLA dawcy i pacjenta, biorąc pod uwagę dopuszczalne niezgodności HLA. Jest to bardzo skuteczna metoda: u ponad 60% pacjentów z nadwrażliwością układu odpornościowego udało się wykonać przeszczep w ciągu dwóch lat. Finansowana przez UE inicjatywa EUROSTAM (A Europe-wide strategy to enhance transplantation of highly sensitized patients on basis of acceptable HLA mismatches) miała za zadanie pomóc pacjentom, którym nie udało się znaleźć przeszczepu poprzez sieć Eurotransplant. Z racji na polimorficzny charakter antygenów HLA oraz ich rozmieszczenie geograficzne, partnerzy programu EUROSTAM nawiązali ogólnoeuropejską współpracę, aby poszerzyć pulę przeszczepów systemu Eurotransplant. W tym kontekście stworzono bazę danych ponad 700 pacjentów o wrażliwej odporności w całej Europie, zawierającą informacje o typach HLA u pacjentów i akceptowalnych antygenach HLA. Prowadząc poszukiwania w całej Europie można było znaleźć zgodnych dawców dla około 25-30% tych pacjentów. Ponadto partnerzy projektu zgromadzili informacje na temat fenotypów HLA ponad 500 000 pacjentów z 40 krajów i umieścili na platformie bioinformatycznej HLA-net. Symulacje udowodniły korzyści z ogólnoeuropejskiego programu badania akceptowalnego poziomu niedopasowania w zwiększaniu dostępu do przeszczepów dla pacjentów o wrażliwej odporności. Jako że zidentyfikowano dotąd ponad 10 000 antygenów HLA klasy I, duża część prac poświęcona była zastępowaniu akceptowalnych antygenów HLA akceptowalnymi epitopami HLA. W tym celu opracowano algorytm komputerowy przepisujący niemal 200 epitopów na antygeny HLA i z powrotem. Epitopy dotychczas zweryfikowane pod kątem reaktywności z przeciwciałami wprowadzono do rejestru epitopów. Aby wdrożyć metodę EUROSTAM, należy zastosować strategię typowania o dużej rozdzielczości HLA u dawców narządów. Ponadto wytyczne dotyczące przeszczepów powinny uwzględniać potencjalną rolę przeciwciał innych niż HLA w wyborze dawców.
Słowa kluczowe
Przeszczep, niedopasowanie, pacjenci o wrażliwej odporności, HLA, Eurotransplant, epitop
