Zmiany w ekosystemach śródziemnomorskich
Mechanizmy odpowiadające za odporność ekosystemów MTE w obliczu oddziałujących ze sobą reżimów zaburzeń nie zostały dotąd dokładnie zbadane. Dzięki finansowanemu z funduszy unijnych projektowi RESCRI udało się zdobyć brakującą wiedzę w drodze oceny mechanizmów ekologicznych rządzących zachowaniem ekosystemów oraz występowaniem w obrębie MTE stanów naprzemiennych w kontekście złożonej dynamiki pożarów i susz. Celem prowadzonych prac było umożliwienie naukowcom bardziej precyzyjnego przewidywania zmian w ekosystemach, aby wesprzeć proces kształtowania polityk wykorzystujących założenia zarządzania adaptacyjnego w walce z zagrożeniami środowiskowymi. Opracowano nowy model uwzględniający główne cechy szaty roślinnej oraz interakcje pomiędzy skutkami pożarów i susz. Zespół badawczy przeprowadził eksperymenty w dziedzinie modelowania, wykorzystując metody oparte na scenariuszach w celu określenia stopnia, w jakim zmiany w obrębie dynamiki pożarów i susz oraz ich interakcje mogą naruszyć odporność ekosystemów MTE – w szczególności w odniesieniu do kompozycji poszczególnych cech (siewki i drzewa odroślowe) oraz stanu ekosystemu (ekosystemy leśne i nieleśne). Zdefiniowano szereg scenariuszy dla dynamiki pożarów i susz występujących minimalnie co 15, a maksymalnie co 200 lat. Przygotowane scenariusze obejmowały zróżnicowane reżimy pożarowe, tj. pożary duże, aczkolwiek rzadko występujące, oraz pożary obejmujące niewielki obszar, lecz częste. Wzięto pod uwagę również reżimy mieszane, w których występowały oba rodzaje pożarów. Scenariusze susz zostały opracowane w oparciu o częstotliwość ich występowania oraz czas trwania liczony w latach. Uzyskane wyniki sugerują, że interakcje pomiędzy powtarzającymi się pożarami i suszami o średnim nasileniu tworzą przypominający mozaikę, niejednorodny krajobraz, w którym współistnieją ze sobą różne rodzaje roślinności (lasy i zarośla). Jednak zwiększona częstotliwość występowania susz i nasilone oddziaływania pomiędzy pożarami i suszami sprzyjają ekspansji zarośli, co w obliczu zmian klimatu wskazuje na możliwość znacznej metamorfozy szaty roślinnej ekosystemów MTE. Naukowcy odkryli również, że oddziałujące na siebie nawzajem skutki występującej dynamiki pożarów i susz skutecznie regulują odporność ekosystemu oraz rozkład punktów krytycznych jego stanu, od terenów leśnych po nieleśne. Co więcej, określone kombinacje pożarów i susz, nawet w przypadku średniej częstotliwości występowania poszczególnych zjawisk, stanowią mechanizm zdolny do wywołania zmian w obrębie ekosystemów. Osiągnięcia inicjatywy RESCRI pozwoliły zgłębić naszą wiedzę dotyczącą wpływu interakcji pomiędzy określonymi zaburzeniami na dynamikę i odporność ekosystemów MTE. Wyniki przeprowadzonych badań znajdą odzwierciedlenie w strategiach ochrony przyrody i przyczynią się do utrzymania usług ekosystemowych na obszarach śródziemnomorskich. Ponadto opracowane ramy będzie można wykorzystać w celu zwiększenia poziomu przewidywalności skutków zmian globalnych w bogatym wachlarzu ekosystemów.
Słowa kluczowe
Śródziemnomorski, ekosystemy, susze, pożary, RESCRI
