Świeże spojrzenie na drugą zimną wojnę
Z najnowszego badania przeprowadzonego przez irlandzkiego historyka dr. Aarona Donaghy’ego wynika, że Margaret Thatcher, nazywana „Żelazną Damą”, była bardziej elastyczna, niż zwykło się ją opisywać, a były też momenty, kiedy stawała po stronie rządów innych europejskich państw przeciwko prezydentowi Stanów Zjednoczonych Ronaldowi Reaganowi, nawet pomimo „szczególnych stosunków” łączących oba kraje. Spostrzeżenie to jest jednym z wielu zebranych przez dr. Donaghy'ego po przestudiowaniu świeżo odtajnionych dokumentów i dziesiątek tysięcy innych źródeł z czasów „drugiej zimnej wojny” (1979–1985) w ramach unijnego projektu INTERMESTIC. Wśród nich znalazły się dokumenty z biblioteki prezydenckiej Ronalda Reagana i brytyjskiego Archiwum Narodowego. Badania prowadzone przy wsparciu działania „Maria Skłodowska-Curie” stanowią podstawę książki pt.: „The Second Cold War: Carter, Reagan and the Politics of Foreign Policy” (Druga zimna wojna: Carter, Reagan i strategie polityki zagranicznej), która jest obecnie przygotowywana do publikacji przez wydawnictwo Cambridge University Press. Dr Donaghy jest również autorem artykułu „Brexit, the Falklands and Intermestic Politics” (Brexit, Falklandy i koncepcja „intermestic”) opublikowanego w czasopiśmie „British Politics Review”, a także kolejnego tekstu, który niedługo ukaże się w druku, zatytułowanego „Congress, Parliament and the Nuclear Weapons Debates, 1981-84” (Kongres, parlament i debata na temat broni jądrowej w okresie 1981–1984). „Premier Wielkiej Brytanii w duchu była pragmatyczna i dużo bardziej elastyczna, niż wskazywałaby na to etykietka »Żelaznej Damy«, jak ją często opisywano”, mówi dr Donaghy. Twierdzi on, że historycy mają tendencję do niedoceniania roli krajowych czynników nacisku w kształtowaniu polityki zagranicznej, wśród których można wymienić grupy interesu, cykle wyborcze i wywieranie wpływu przez członków parlamentu. „Tylko badając pełny obraz sytuacji – międzynarodowej i wewnętrznej – możemy naprawdę zrozumieć, w jaki sposób działały kluczowe osoby: co wpłynęło na ich rachunek ryzyka, dlaczego nadawały priorytet określonym kierunkom polityki, a inne odrzucały, albo też dlaczego w danym momencie zdecydowały się na zmianę strategii”. Interesy zamiast ideałów W tamtym okresie strategia realizacji interesów narodowych poddała prawdziwej próbie stosunki amerykańsko-brytyjskie i amerykańsko-europejskie. Sojusznicy nie mogli dojść do porozumienia ani w kwestiach dotyczących konfliktu z Iranem po kryzysie zakładników pod koniec 1979 roku, ani na temat zakresu sankcji wobec Moskwy po sowieckiej inwazji na Afganistan w tym samym roku. Konflikt pogłębiło również stłumienie polskiej „Solidarności” w latach 1981–82 pod naciskiem ZSRR. Jak twierdzi dr Donaghy, Reagan będąc pod presją stanów z obszaru rolniczego, kontynuował podpisywanie umów zbożowych ze Związkiem Radzieckim na początku lat 80. XX wieku, więc kiedy oskarżył europejskich przywódców o to, że nie są wystarczająco twardzi wobec Moskwy, „Thatcher, Helmut Schmidt i François Mitterrand potępili Reagana za jego podwójne standardy”. Powiązanie kwestii międzynarodowych i krajowych – przez dr. Donaghy’ego określane terminem „intermestic” – stanowi wyjaśnienie dla ostatniego wielkiego starcia w dobie zimnej wojny. Punkt kulminacyjny miał miejsce w roku 1983, roku urodzenia badacza, kiedy to konflikt nuklearny między Wschodem a Zachodem był – jak wielu wierzyło – bardziej prawdopodobny niż na jakimkolwiek innym etapie zimnej wojny od kryzysu kubańskiego w 1962 roku. „Moja praca wyjaśnia, dlaczego tak się nie stało i dlaczego napięcia zaczęły się zmniejszać, nawet przed tym jak w marcu 1985 roku Michaił Gorbaczow został przywódcą ZSRR”. Dr Donaghy prowadził badania jako pracownik naukowy na uniwersytecie w Nottingham, Uniwersytecie Cornella oraz Uniwersytecie Harvarda. Podróżował po Stanach Zjednoczonych, odwiedzając archiwa i przeprowadzając wywiady z byłymi przedstawicielami Kongresu. „Dofinansowanie Unii Europejskiej było kluczowe”, twierdzi. Większość dokumentów w archiwach rządowych i politycznych nadal nie posiada wersji cyfrowych lub jest zdigitalizowana tylko częściowo. Musiałem zatem wykonać dużo żmudnej pracy, która pochłonęła sporo czasu i pieniędzy”.
Słowa kluczowe
INTERMESTIC, Thatcher, Reagan, Carter, szczególne stosunki, druga zimna wojna
