Pandemia grypy hiszpanki w 1918 roku dostarcza wiedzy na temat czynników społecznych odpowiadających za jej rozprzestrzenianie
Zespół projektu DIS2 przyjrzał się niepełnosprawności jako czynnikowi ryzyka podczas pandemii hiszpanki, która w 1918 r. dotknęła jedną trzecią światowej ludności i pozbawiła życie miliony ludzi, aby poznać przyczyny biologiczne i społeczne odpowiadające za różnice w liczbie przypadków i zgonów. „Mamy nadzieję, że ustalenia te pomogą nam lepiej przygotować się na pandemie”, mówi badaczka Jessica Dimka, współkierowniczka Centrum Badań nad Pandemią i Społeczeństwem działającym przy Uniwersytecie Metropolitalnym w Oslo w Norwegii. „Oczywiście nie spodziewałam się wybuchu pandemii [COVID-19]”, dodaje. Badaczka rozpoczęła bowiem swój dwuletni projekt badawczy w czerwcu 2019 r. przy wsparciu z działań „Maria Skłodowska-Curie”. Wybuch pandemii COVID-19 sprawił, że jej praca stała się jeszcze bardziej istotna i, jak zauważa sama Dimka, podkreślił wpływ chorób współistniejących na rokowania.
Jak rozprzestrzeniała się hiszpanka?
Dimka zaczęła poszukiwać odpowiedzi w Narodowych Archiwach Norwegii, między innymi w rejestrach spisów ludności oraz dokumentach ze szpitali psychiatrycznych i szkół z internatem dla niepełnosprawnych dzieci. Następnie przejrzała bazę danych demograficznych Centrum Badań nad Demografią i Starzeniem się (CEDAR) na Uniwersytecie w Umeå w Szwecji, która zawiera między innymi księgi parafialne z 1918 r. dotyczące ogółu ludności, by uzyskać informacje na temat szerszej ekspozycji na hiszpankę. „Z dokumentów wynika, że w prawie wszystkich przypadkach pierwszymi nosicielami choroby w instytucjach byli pracownicy. Ma to sens, ponieważ to właśnie oni mieli kontakt z resztą społeczeństwa”, mówi Dimka. „W niektórych przypadkach hiszpanką zakaziła się nieco ponad połowa pracowników i około jednej czwartej pacjentów”. Jednak to wśród pacjentów odnotowano wyższy wskaźnik śmiertelności – 10 % w porównaniu z 1 % wśród pracowników. „Wskazuje to na pewną podatność pacjentów. Chociaż byli mniej narażeni na zakażenie, to kiedy zachorowali, mieli mniejsze szanse na przeżycie”, zauważa Dimka, antropolożka biologiczna. Karty szpitalne potwierdzają, że śmiertelność wśród dzieci z chorobami psychicznymi i niepełnosprawnością intelektualną była wyższa. Jednak w przypadku innych rodzajów niepełnosprawności, między innymi niepełnosprawności fizycznej, nie stwierdzono żadnej różnicy w porównaniu z osobami pełnosprawnymi.
Model symulacyjny
Na podstawie danych behawioralnych i demograficznych uzyskanych z badań historycznych zbudowano innowacyjny model symulacyjny szkoły dla niepełnosprawnych dzieci, podobnej do tych udokumentowanych w norweskich archiwach. „Szkoły składały się z różnych przestrzeni, takich jak sale zajęć, dormitoria i tereny wokół szkoły. Dotarłam także do informacji o codziennych planach zajęć”, wyjaśnia Dimka. „Model pozwolił nam zbadać rozprzestrzenianie się choroby w różnych scenariuszach uwzględniających różnych pacjentów zero i różne jej parametry”. „Model pokazał, że jeśli pierwszym przypadkiem był jeden z pracowników, choroba wśród personelu rozprzestrzeniała się wcześniej. Jeśli jednak to uczniowie zachorowali jako pierwsi, choroba rozprzestrzeniała się szybko, a do zakażenia pracowników dochodziło nieco później. Informacje te wskazują, co możemy zrobić, by spróbować zatrzymać szerzenie się epidemii poprzez ograniczenie możliwości przenoszenia choroby”, dodaje. Projekt ten jako pierwszy badał niepełnosprawność jako czynnik ryzyka odpowiadający za zachorowalność i śmiertelność podczas przeszłych pandemii. „Ustalenia te pomogą nam podczas obecnej lub przyszłych pandemii. Nie możemy skupiać się jedynie na medycznych czynnikach ryzyka. Powinniśmy uwzględniać także ich interakcję z czynnikami społecznymi”.
Słowa kluczowe
DIS2, grypa hiszpanka, grypa, 1918, pandemia, niepełnosprawność, szpitale psychiatryczne, niepełnosprawne dzieci
