Terapia genowa padaczki – rozwój najlepszych dostępnych metod leczenia
Epilepsja jest chorobą związaną z nadpobudliwością mózgu, która prowadzi do występowania nawracających, samoczynnych napadów, najczęściej o nieznanej etiologii. Obraz choroby jest bardzo zróżnicowany, a konwencjonalne leczenie polega na stosowaniu leków przeciwpadaczkowych, które zmniejszają nasilenie i częstotliwość występowania napadów. Mimo to obecnie stosowane metody farmakologiczne mogą prowadzić z czasem do wykształcenia oporności na dostępne leki u wielu osób, co przekłada się na niepowodzenie leczenia. W tej sytuacji nieodzowne okazują się nowe leki.
Powstrzymywanie napadów padaczkowych przy pomocy genów
Coraz większa liczba przeprowadzonych badań wskazuje na to, że terapia genowa może stanowić atrakcyjną alternatywę dla leków, pozwalającą na ograniczenie liczby napadów padaczkowych. Zróżnicowanie pacjentów oraz brak możliwości zidentyfikowania mutacji wywołujących chorobę spowodowały podjęcie wysiłków ukierunkowanych na regulację peptydów hamujących, odpowiedzialnych za wywoływanie nadpobudliwości mózgu. Zespół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu CG01 opracował strategię opartą na ludzkim neuropeptydzie Y (NPY) i receptorze neuropeptydu Y2, której celem jest powstrzymywanie napadów. „Nasza strategia wykorzystuje wektory skojarzone z adenowirusami (AAV) – bezpieczną i sprawną metodę transferu genów do układu nerwowego”, wyjaśnia Jan Nilsson, koordynator projektu i dyrektor generalny firmy CombiGene. Wektory AAV nie powodują chorób – zostały pozbawione elementów wirusowych i są wykorzystywane wyłącznie jako nośniki genów transportowanych do komórek. Celem ekspresji NPY i jego receptora Y2 jest hamowanie ciągłego uwalniania neuroprzekaźników – glutaminianu – w synapsach neuronów i minimalizowanie nadpobudliwości odpowiedzialnej za napady padaczkowe. Jednoczesna ekspresja tych dwóch genów wydaje się mieć synergistyczny efekt przeciwnapadowy w zwierzęcych modelach padaczki, które stanowią podstawę do kontynuowania badań nad tym zagadnieniem. Zespół przeprowadził dodatkowe badania przedkliniczne, w tym oceny odpowiedzi na różne dawki, wśród małych zwierząt oraz z wykorzystaniem ludzkiej tkanki mózgowej. Badaczom udało się dodatkowo opracować skalowalną metodę produkcji. „Największym osiągnięciem projektu była realizacja wszystkich założonych kamieni milowych bez żadnych znaczących opóźnień, dzięki skutecznej współpracy”, podsumowuje Nilsson.
Perspektywy CG01
W 2021 roku spółka CombiGene zawarła umowę o wyłącznej współpracy i licencjonowaniu rozwiązania CG01 z firmą Spark Therapeutics. Oba przedsiębiorstwa połączą siły w celu realizacji ostatniej części programu przedklinicznego, w tym kluczowych badań biodystrybucji i toksykologicznych. Po zakończeniu prac przedklinicznych, Spark Therapeutics przejmie pełną odpowiedzialność za badania kliniczne, a także dalszy rozwój, produkcję i komercjalizację produktu leczniczego CG01. Do badania klinicznego początkowo zostaną włączeni pacjenci kwalifikujący się do zabiegu operacyjnego. W zależności od wyników, badanie może przyczynić się do dalszego rozwoju klinicznego i oceny skuteczności terapii genowej na większej grupie pacjentów. Jak twierdzi Nilsson, „najważniejszym aspektem rozwiązania CG01 jest to, że stanowi dla pacjentów cierpiących na padaczkę lekooporną skuteczną alternatywę, która poprawi jakość ich życia”. Pomyślne zakończenie projektu CG01 pozwoli zaoferować osobom cierpiącym na epilepsję skuteczną i pierwszą w swojej klasie terapię genową, pozbawioną negatywnych skutków ubocznych wynikających ze stosowania obecnie dostępnych leków. Co więcej, technologia opracowana na potrzeby projektu CG01 może być wykorzystana do leczenia innych chorób.
Słowa kluczowe
CG01, epilepsja, padaczka, terapia genowa, AAV, NPY, receptor Y2 neuropeptydu Y, wirus skojarzony z adenowirusami, ludzki neuropeptyd Y, oporność na leki
