Dokładna ocena reputacji jako narzędzie walki z korupcją
Od toksycznych maseczek po zarzuty łapówkarstwa – w następstwie pandemii w różnych krajach UE przeprowadzono śledztwa dotyczące korupcji, co jeszcze bardziej nadszarpnęło zaufanie publiczne. Jak wynika z badania ankietowego przeprowadzonego przez organizację Transparency International, więcej niż jeden na dwóch mieszkańców UE uważa, że łapówki lub koneksje sterują rynkiem zamówień publicznych w ich kraju. W jaki sposób procedury selekcji w obszarze zamówień publicznych mogłyby zminimalizować ryzyko korupcji i zagwarantować, że wybrany zostanie najlepszy oferent? Zespół projektu REPCOR, który otrzymał finansowanie od Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych, zbadał rolę reputacji i korupcji w sektorze zamówień publicznych, aby ustalić, jak powiązania między tymi aspektami wpływają na wyniki, i zaproponować rozwiązania dla tego problemu. Ich praca skupiała się na rzeczywistych warunkach. „Chociaż istnieje obszerna literatura na temat teoretycznych wyników różnych modeli zamówień publicznych, mamy bardzo niewiele dowodów empirycznych”, mówi Francesco Decarolis, profesor ekonomii na Uniwersytecie Bocconi i koordynator projektu REPCOR. Chcąc wypełnić tę lukę, zespół zebrał dane na temat zamówień publicznych od władz publicznych we Włoszech i innych krajach UE, które uwzględniały takie aspekty jak biorące udział instytucje i firmy, zasady udzielania zamówień publicznych, a nawet wszczęte postępowania karne. Zgromadzone informacje wskazują na szereg działań, które można podjąć, aby przekształcić proces oceny reputacji w cenne narzędzie pomagające w wyborze wykonawców.
Eliminacja stronniczości
Jaki jest związek między reputacją a korupcją? „W przetargach prywatnych reputacja jest kluczowym wskaźnikiem oczekiwanej jakości pracy wykonawcy”, mówi Decarolis. „Jednak dotychczasowe praktyki nie są obiektywną miarą, ponieważ osoba lub organ dokonujący oceny może na nią wpływać, co ułatwia praktyki korupcyjne, takie jak zawyżanie oceny przez rewidentów w zamian za łapówkę”. Zespół projektu REPCOR rozpoznał szereg działań, które mogą ograniczyć ryzyko stronniczości w ocenie. Są to między innymi kontrole losowe, w przypadku których losowość dotyczy nie tylko sprawdzanych umów, ale także przydziału rewidentów i składu zespołów kontrolnych. Najbardziej obiecujące okazały się przejrzyste systemy udzielania zamówień łączące losowe kontrole z kryterium dotyczącym ceny i opierające się na punktacji ważonej. W niektórych sektorach wykorzystanie technologii cyfrowych w celu monitorowania umów mogłoby dodatkowo przyczynić się do zwiększenia dokładności audytów. Innym skutecznym środkiem mogłoby być zaangażowanie scentralizowanych organów ds. zamówień publicznych, ponieważ monitorowanie ich jest łatwiejsze niż monitorowanie wielu małych lokalnych nabywców. Ustalenia zespołu projektu REPCOR wskazują, że przetargi z mniejszą liczbą uczestników są bardziej narażone na ryzyko korupcji i zawyżanie cen. Studium przypadku dotyczące zamówień na urządzenia medyczne we Włoszech ujawniło wpływ liczby dostawców na koszty urządzeń.
Reformy oparte na danych
Opierając się na tych wynikach, zespół projektu REPCOR chce przeprowadzić reformę sektora zamówień publicznych we Włoszech i UE, angażując w to także organy ds. zamówień publicznych. „Przetargi oparte na cenie i ocenie praktyk mają oczywiste zalety, ale są dalekie od ideału i wymagają znacznych zmian, takich jak optymalizacja metod oceny, zmiana zasad oceny nowych uczestników oraz nieuznawanie starszych informacji na temat reputacji”, tłumaczy Decarolis. „UE może zaproponować skuteczne podejście wykorzystujące gromadzenie danych szczegółowych i badania, które pozwoli na opracowanie lepszych, opartych na dowodach rozwiązań służących poprawie zamówień publicznych”.
Słowa kluczowe
REPCOR, korupcja, reputacja, łapówkarstwo, zamówienia publiczne, umowy publiczne, audyt, praktyki
