Niedostatek materialny sprawia, że niektóre społeczności są bardziej podatne na brutalny ekstremizm
Dzięki literaturze opublikowanej po wydarzeniach z 11 września 2001 roku można dokładniej zrozumieć procesy radykalizacji i sposoby działania grup promujących brutalny ekstremizm. Pomimo swojej użyteczności badania te zaburzyły świadomość faktu, że większość ludzi nie radykalizuje się nawet w sytuacjach, w których łatwo o polaryzację. Czynnikami jej sprzyjającymi są ubóstwo oraz związany z nim brak mobilności społecznej, które sprawiają, że ludzie nie widzą nadziei na przyszłość.
Badanie podstaw odporności lokalnej społeczności
W ramach finansowanego ze środków UE projektu PREVEX badano, dlaczego niektóre społeczności częściej doświadczają brutalnego ekstremizmu niż inne. By odpowiedzieć na to pytanie, przeprowadzono badania empiryczne na terenie Bałkanów Zachodnich, Bliskiego Wschodu, Afryki Północnej i Sahelu. Z szeroko zakrojonych badań wynika, że nawet w najbardziej sprzyjających warunkach na Bliskim Wschodzie lub w regionie Sahelu większość osób nie uległa radykalizacji. Zostało to szczegółowo opisane w wielu publikacjach wydanych w ramach projektu, takich jak dokumenty robocze, wytyczne polityczne, rozmowy kluczowych zainteresowanych stron i podcasty. Zarówno pojedyncze osoby, jak i całe społeczności lokalne były bardzo odporne na agresywne ekstremistyczne idee i propagandę takich grup. „Ma to ogromne znaczenie w kontekście tego, jak myślimy i projektujemy wytyczne dotyczące zapobiegania i przeciwdziałania brutalnemu ekstremizmowi (ang. preventing and countering violent extremism, P/CVE), ponieważ wysoki poziom odporności społeczności lokalnej jest często pomijany zarówno w krajowym, jak i międzynarodowym podejściu do P/CVE”, wyjaśnia Morten Bøås, kierownik projektu i profesor Norweskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych.
Zwiększanie odporności społecznej
Zespół projektu PREVEX opracował studia przypadków dotyczące występowania oraz niewystępowania brutalnego ekstremizmu, zebrał wyniki i dokonał porównań regionalnych. Nacisk położono na to, jak wzmocnić odporność społeczną na podstawie badań niewystępowania brutalnego ekstremizmu w sprzyjających warunkach. Silne skupienie się na niewystępowaniu brutalnego ekstremizmu było kluczowym innowacyjnym aspektem badań. To dlatego, że większość badań nad brutalnym ekstremizmem zajmuje się odpowiedzią na pytanie, dlaczego niektórzy ludzie chwytają za broń, zamiast zadawania odwrotnego pytania: dlaczego ludzie żyjący w sprzyjających warunkach często decydują się nie angażować w przemoc polityczną? Polityka P/CVE powinna więc uwzględniać czynniki, które sprawiają, że jednostki i grupy żyjące w warunkach sprzyjających opierają się takim wpływom. Partnerzy projektu odkryli, że lokalna odporność na radykalizację wynika z długiej i nieprzerwanej tradycji tolerancji wyznaniowej i umiaru społecznego propagowanych przez tradycyjnych oraz duchowych przywódców, którzy sami byli stosunkowo wyważeni, wydawali się godni zaufania i mieli opinię nieskorumpowanych. Jednak ci liderzy muszą również zapewniać coś, co ma znaczenie dla lokalnej społeczności i co wzmacnia jej spójność społeczną. Jeśli występują wszystkie te czynniki, tworzą one „spoiwo” w społeczeństwie i stanowią istotną obronę przed radykalnymi koncepcjami.
Nowe formy opracowywania metod P/CVE w przyszłości
Co równie ważne, okazało się, że brutalne ekstremistyczne powstania rzadko rodzą się z przekonań religijnych. Wynikają one z istniejących krzywd materialnych – braku możliwości ekonomicznych i edukacji, a także innych rodzajów lokalnych niedostatków. „Odkryliśmy, że droga do brutalnego ekstremizmu nie zaczyna się od ideologii czy przekonań religijnych, ale od znacznie bardziej prozaicznych deficytów dotyczących kwestii materialnych”, podsumowuje Bøås. „Strategie prewencyjne powinny więc odnosić się do nich, a nie opierać się na programach związanych z religią lub ideologią”.
Słowa kluczowe
PREVEX, brutalny ekstremizm, sprzyjające środowisko, odporność, P/CVE, radykalizacja
