Przyszłościowe podejścia do zarządzania ryzykiem związanym z nanomateriałami
Nanotechnologia – pojęcie odnoszące się do wytwarzania i stosowania wyrobów chemicznych i biologicznych w skali od pojedynczego atomu lub cząsteczki do około 100 nanometrów – oferuje liczne korzyści, wielu branżom ułatwiając stawienie czoła trudnym wyzwaniom społecznym. Przykładem są powłoki nanokompozytowe, które poprawiają bezpieczeństwo żywności poprzez wykorzystanie środków przeciwdrobnoustrojowych bezpośrednio na powierzchni opakowania. Z kolei w dziedzinie medycyny nanocząsteczki są wykorzystywane, aby substancje lecznicze były bardziej precyzyjnie dostarczane do chorych narządów i tkanek, co pozwala uniknąć działań niepożądanych.
Obawy o skuteczny nadzór nad nanotechnologią
Jako że do użytku trafia coraz większa liczba produktów nanotechnologii, rodzi to obawy o to, że sektor ten nie jest dostatecznie nadzorowany i regulowany na bieżąco. „Z perspektywy zarządzania ryzykiem wyzwaniem stało się prawidłowe i jednolite stosowanie tej technologii we wszystkich sektorach”, zauważa Monique Groenewold z Niderlandzkiego Krajowego Instytutu Zdrowia Publicznego i Środowiska, koordynatorka projektu Gov4Nano. „Brak zharmonizowanych praktyk badawczych i znormalizowanych metod testowania nanomateriałów stanowi dodatkowe źródło niepewności”.
Zrównoważone mechanizmy zarządzania ryzykiem
W ramach projektu Gov4Nano badaczom udało się zidentyfikować kilka kluczowych elementów, które uznano za niezbędne do osiągnięcia skoordynowanego zarządzania ryzykiem związanym z nanomateriałami. W tym celu zespół projektu intensywnie współpracował z uczestnikami innych projektów finansowanych przez UE, takich jak NANORIGO i RiskGONE. Najważniejszym celem, jaki założono, było zapewnienie, by wysokiej jakości dane dotyczące bezpieczeństwa nanomateriałów i ich zastosowań mogły być łatwo udostępniane i ponownie wykorzystywane. Zespół projektu zdobył niezbędną wiedzę, którą z powodzeniem zastosował do opracowania zharmonizowanych wytycznych na potrzeby prowadzenia badań w zakresie charakteryzowania i testowania nanomateriałów, utworzenia portalu Nano Risk Governance poświęconego zarządzaniu ryzykiem związanym z nanotechnologią oraz opracowania planu działania dotyczącego utworzenia organizacji zarządzania tym ryzykiem. „Chcieliśmy stworzyć warunki sprzyjające koordynacji i harmonizacji międzynarodowych działań na rzecz bezpiecznych i zrównoważonych produktów nanotechnologii”, zaznacza Groenewold. „Ponadto naszym zamiarem było stworzenie narzędzi do monitorowania postępów we wdrażaniu systemu zarządzania ryzykiem związanym z tymi materiałami w takich sektorach jak chemiczny, kosmetyczny, spożywczy i medyczny”.
Zarządzanie danymi, normalizacja i nowe narzędzia
W celu usprawnienia zarządzania danymi uruchomiono sieć GO FAIR Implementation Network, której zadaniem jest wspieranie procesu wdrażania zasad FAIR w bazach danych, które gromadzą informacje na temat właściwości fizykochemicznych, uwalniania i ekspozycji, toksyczności i funkcjonalności. Zasady FAIR (dotyczące łatwego wyszukiwania, dostępności, interoperacyjności i ponownego wykorzystania zasobów cyfrowych) podkreślają zdolność systemów obliczeniowych do wyszukiwania, uzyskiwania dostępu, zapewniania interoperacyjności i ponownego wykorzystywania danych. „Sieć została pomyślnie uruchomiona, skupiając 28 członków z Unii Europejskiej, Argentyny i Korei Południowej”, dodaje Groenewold. „Z sieci skorzystali już realizatorzy nowych projektów, którzy za jej pośrednictwem ponownie wykorzystali istniejące dane”. Zespół projektu poczynił również postępy, jeśli chodzi o prace nad normalizacją wytycznych dotyczących charakteryzowania i testowania nanomateriałów. Zgromadzona wiedza zostanie zastosowana w siedmiu wytycznych OECD dotyczących testowania nanomateriałów, w których uwzględniono m.in. kwestie dotyczące ich rozpuszczalności i bioakumulacji. W ramach projektu opracowano również internetowy portal do zarządzania bezpieczeństwem w nanotechnologii – NanoSafety Governance Portal (NSGP). Portal zapewnia dostęp do narzędzi zarządzania, takich jak bazy danych oceny ryzyka dla ludzi i środowiska, a także różne wytyczne techniczne i proceduralne. Ostatnim etapem prac było opracowanie i przetestowanie architektury organizacji działającej w obszarze zarządzania ryzykiem związanym z nanotechnologią. „Pomysł utworzenia »House of Nano Risk Governance«, z debatami przy okrągłym stole poświęconymi nowym tematom, opiera się na potrzebie zaangażowania i koordynacji zainteresowanych stron z myślą o przezwyciężeniu fragmentacji dostępnej wiedzy i informacji”, mówi Groenewold. „Skuteczność »House of Nano Risk Governance« została udowodniona dzięki pomyślnej realizacji inicjatywy współtworzenia planów działania w dziedzinie badań regulacyjnych oraz sprawozdań dotyczących zarządzania poświęconych pojawiającym się nowym zagadnieniom”. W ten sposób położono fundamenty pod stworzenie organizacji, która może wspierać Komisję w jej dążeniu do skutecznego zarządzania ryzykiem związanym z nanomateriałami i chemikaliami”.
Słowa kluczowe
Gov4Nano, nanotechnologia, nanomateriały, chemiczny, biologiczny, nanometry, atomy
