Śladami wędrownych artystów w hellenistycznej Grecji
Wpływ wędrownych artystów, poetów i intelektualistów na życie kulturalne starożytnej Grecji wzrósł w epoce hellenistycznej – okresie obejmującym trzy stulecia historii od śmierci Aleksandra Wielkiego w 323 roku p.n.e. do zaprowadzenia w 31 roku p.n.e. przez Oktawiana jedynowładztwa w Rzymie. Projekt PTANOIS POSIN, finansowany dzięki wsparciu działania „Maria Skłodowska-Curie”, miał na celu zbadanie tego zjawiska dzięki analizie mobilności kulturowej w tym okresie. „PTANOIS POSIN, greckie wyrażenie poetyckie, które można tłumaczyć jako «ze skrzydlatymi stopami», dotyczy rozprzestrzeniania się kultury, trendów i profesjonalizmu w hellenistycznej Grecji”, wyjaśnia koordynatorka projektu Angela Cinalli z Uniwersytetu Sapienza w Rzymie. „Chodzi również o rolę, jaką odgrywa kultura wędrowna i jej wpływ na dynamikę społeczną i tożsamość”.
Rekonstrukcja panoramy kulturowej epoki hellenistycznej
Chociaż większość utworów tych wędrownych artystów nie przetrwała do czasów współczesnych, epigrafika – badanie napisów wykonanych na trwałych materiałach – dostarcza kluczowych danych do zrekonstruowania „popularnego” zjawiska funkcjonującego obok kultury sankcjonowanej przez władców. Badanie wykazało dwa różne wzorce przemieszczania się – podróże w związku z występami niezwiązanymi z konkursami i turniejami, a także masowe przemieszczanie się w kierunku miejsc, w których odbywały się takie wydarzenia. Dzięki prześledzeniu śladów tych wędrowców, Cinalli dowiedziała się więcej o ich życiorysach, występach i karierach. „Chciałam ustalić, dlaczego ci wykonawcy prowadzili tak dynamiczne życia”, dodaje. „Zamierzałam również zbadać sposób, w jaki zmieniały się występy, zrozumieć wybory dokonywane przez wędrownych artystów i prześledzić artystyczne szlaki. Dążyłam także do wyjaśnienia, w jaki sposób zjawisko «poeti vaganti» łączyło się z gildiami artystycznymi okresu hellenistycznego”. W ramach prac badaczce udało się odkryć elementy pewnego fascynującego zjawiska, które jej zdaniem zasługuje na uwzględnienie w każdej rekonstrukcji hellenistycznej panoramy kulturowej.
Baza danych Poeti Vaganti i nagroda epigraficzna
Opierając się na tych pionierskich badaniach, Cinalli i zespół IT z Ośrodka Badań Hellenistycznych (Center for Hellenic Studies) na Uniwersytecie Harvarda w Stanach Zjednoczonych opracowali bazę danych Poeti Vaganti. Ten ogólnodostępny zasób zawiera możliwą do przeszukania mapę, która umożliwia użytkownikom wyszukiwanie tras i zanurzenie się w świecie starożytnych wędrownych artystów. W ramach projektu opublikowano liczne artykuły naukowe, a pierwsza monografia projektu (tom 2 w przygotowaniu) na temat wędrownych poetów otrzymała nagrodę podczas XVI Międzynarodowego Kongresu Epigrafiki Greckiej i Łacińskiej w 2022 roku, który odbył się w Bordeaux. Ponadto projekt PTANOIS POSIN przyczynił się do przeszkolenia naukowców w zakresie cyfrowych umiejętności badawczych, stwarzając nowe możliwości rozwoju kariery. Projekt miał również na celu dotarcie do uczniów szkół średnich we Włoszech z historiami opartymi na materiałach epigraficznych. „Jedna z sekcji strony internetowej projektu, zatytułowana Narrating the Stones, zachęcała uczniów i artystów do tworzenia historii dotyczących inskrypcji poświęconych poeti vaganti”, informuje Cinalli. „Prace muzyków i malarzy związane z koncepcją projektu są również prezentowane na stronie internetowej”.
Nowy kształt idei epoki hellenistycznej
Cinalli jest przekonana, że badania te pomogą nadać nowy kształt naszym wyobrażeniom o epoce hellenistycznej, kwestionując aktualne postrzeganie i rzucając nowe światło na niektóre aspekty kultury starożytnej. Po zakończeniu projektu prace nad budowaniem nowego pojmowania sposobu upowszechniania się kultury hellenistycznej i jej wzajemnych powiązań na różnych szczeblach, będą kontynuowane na Uniwersytecie Sapienza. „Zapewniliśmy otwarty dostęp do naszych wyników, aby propagować dostęp do kultury”, zauważa Cinalli. „Pokazaliśmy również, jak można zrekonstruować kulturę za pomocą dokumentów epigraficznych”. Cinalli zamierza rozszerzyć projekt na inne dziedziny wiedzy, nawiązując współpracę z kolejnymi instytucjami, a także kontynuować współpracę ze studentami i artystami w ramach tych badań.
Słowa kluczowe
PTANOIS POSIN, hellenistyczny, Grecja, kulturowy, artyści, poeci, epoka hellenistyczna
