Tworzenie neutralnych płciowo systemów finansowania badań
Zmniejszenie nierównowagi płci obserwowanej w procesie przydzielania grantów badawczych zapewni równe szanse kobietom i mężczyznom w rozwoju ich karier naukowych. W niektórych krajach wdrożono zaawansowane polityki w sprawie równości płci, które przełożyły się na zmniejszenie niektórych dysproporcji w zakresie pozytywnych decyzji o przyznaniu grantu. Jednak różnice te nadal są obecne praktycznie wszędzie. „Nierówności i różnice w traktowaniu kobiet i mężczyzn w całym systemie badań naukowych wciąż są zjawiskiem powszechnym, a uprzedzenia związane z płcią w przyznawaniu grantów wcale nie zniknęły”, wyjaśnia Michael Ploder, szef grupy badawczej ds. technologii, innowacji i konsultacji politycznych w instytucie Joanneum Research i koordynator projektu GRANteD. „Ważne jest, aby wszyscy naukowcy mieli takie same szanse otrzymania finansowania, niezależnie od płci, wieku, języka ojczystego lub innych wymiarów społecznych, ponieważ granty są istotnym krokiem na drodze do zbudowania kariery naukowej”, dodaje. Dlatego też zespół finansowanego przez Unię Europejską projektu GRANteD postanowił zidentyfikować czynniki, w całej ich złożoności, mogące prowadzić do nierównowagi płci na każdym etapie procedury ubiegania się o grant. Projekt koncentrował się na rzeczywistych sytuacjach, aby pokazać, w którym miejscu pojawia się brak obiektywizmu, jeśli chodzi o płeć, i jaki ma to wpływ na dalszą karierę naukową wnioskodawcy.
Ramy koncepcyjne dotyczące uprzedzeń ze względu na płeć
Badacze skupieni wokół projektu GRANteD opracowali złożone ramy koncepcyjne służące badaniu potencjalnej stronniczości w ocenie wniosków badawczych. Korzystając z metody ilościowej, uczeni poddali analizie szereg zmiennych, które mogą powodować nierówne traktowanie ze względu na płeć, a także przyjrzeli się bliżej czynnikom, które wyjaśniają wpływ decyzji w sprawie finansowania na rozwój kariery zawodowej. W tym celu przeanalizowali dane z różnorodnych studiów przypadków i zbiorów danych, aby sprawdzić, czy istnieją różnice w traktowaniu kobiet i mężczyzn i czy oceny przeprowadzane w procesie przydziału grantów faworyzują jedną z płci. Wyniki analizy danych podłużnych pokazują, że jeśli chodzi o wpływ grantów na drogę zawodową, naukowcy płci męskiej nadal znajdują się w korzystniejszej sytuacji. Zostają oni profesorami zwyczajnymi w krótszym czasie, często pomimo mniejszych osiągnięć pod względem wskaźników bibliometrycznych, w porównaniu z ich koleżankami po fachu. Dzięki przeprowadzeniu ponad 100 osobistych wywiadów z członkami i przewodniczącymi paneli, zdalnymi recenzentami i kierownikami programów finansowania badań zespół uzyskał wgląd w proces wdrażania polityki, a także w wyzwania, które pojawiają się, gdy formalne polityki w sprawie równości płci są stosowane przez zespoły ds. wzajemnej oceny i zdalnych recenzentów. „Uzyskanie tych szczegółowych informacji pomogło nam zrozumieć, dlaczego niektóre polityki nie są skuteczne, i określić sposoby, w jakie można je zmodyfikować, tak aby mogły osiągnąć swój cel”, mówi Helene Schiffbänker, starsza pracownica naukowa w instytucie Joanneum Research i główna badaczka projektu GRANteD.
Korzystny wpływ polityki dotyczącej równości płci
Zespół projektu wykazał, że jeśli chodzi o wskaźniki osiągnięć, różnice między płciami są mniejsze w tych organizacjach finansujących badania naukowe, które posiadają wieloletnią tradycję realizacji polityki na rzecz równości płci, przynajmniej w przypadku grantów dla naukowców na początku kariery. W pozostałych organizacjach finansujących takie polityki są wdrażane rzadko albo w ogóle. „Świadomość i możliwości recenzentów w zakresie wdrażania innowacyjnych polityk w sprawie równości płci są tylko częściowe”, zauważa Schiffbänker. „Mogłyby w tym pomóc wzmożone wysiłki na rzecz budowania potencjału”, dodaje.
Podkreślenie znaczenia polityki na rzecz równości płci
Zespół projektu GRANteD ma nadzieję, że decydenci i organizacje finansujące badania naukowe na szczeblu krajowym dostrzegą, jak duży postęp można by osiągnąć, gdyby polityka na rzecz równości płci była wdrażana na szeroką skalę. „Jednocześnie ustaliliśmy, że polityki są coraz bardziej złożone i dotyczą wielu różnych aspektów nierównowagi w ekosystemie badań naukowych, w związku z czym wymagają dodatkowej świadomości po stronie wnioskodawców, recenzentów i osób odpowiedzialnych za tworzenie tych polityk”, podkreśla Ploder. Ustalenia poczynione w ramach projektu GRANteD są już wykorzystywane przez zespoły innych projektów finansowanych z unijnych środków, takich jak GENDERACTIONplus, którego celem jest szkolenie przedstawicieli organizacji finansujących i władz krajowych w zakresie tworzenia konkretnych polityk na rzecz równowagi płci, a także projekt INSPIRE, oparty na współpracy z instytucjami finansującymi w celu promowania innowacji neutralnych pod względem płci.
Słowa kluczowe
GRANteD, płeć, nierównowaga, równość, polityka, grant badawczy, budowanie potencjału, przydział
