Poza marginesem - jak rolnicy z prowincji przyczynili się do wzrostu gospodarczego w Europie?
Historia rozwoju gospodarki Europy w dobie kapitalizmu tradycyjnie skupiała się na terenach zurbanizowanych. Obszary peryferyjne, takie jak zachodnia Irlandia i centralna Skandynawia, były dotychczas pomijane. Zespół finansowanego ze środków Unii Europejskiej projektu OutNorth miał na celu zmianę tej narracji poprzez wypracowanie podejścia skoncentrowanego w większym stopniu na obszarach wiejskich. Ten pilotażowy projekt, realizowany dzięki wsparciu ze środków działania „Maria Skłodowska-Curie”(odnośnik otworzy się w nowym oknie), wskazuje, że być może będziemy musieli ponownie przyjrzeć się transformacji gospodarczej Europy w latach 1400-1900. „Zespół projektu OutNorth wykazał, że wciąż możemy się wiele nauczyć o umiejętnościach hodowli zwierząt oraz wiedzy środowiskowej i odporności zwykłych ludzi, gdy zwrócimy większą uwagę na tak zwane peryferia”, twierdzi Eugene Costello, koordynator projektu OutNorth.
Spojrzenie na peryferia Europy
W ramach projektu zespół opracował interdyscyplinarne podejście mające na celu zwiększenie widoczności rolnictwa wyżynnego w kapitalistycznych gospodarkach. Wykorzystując archeologię, badania historyczne i zaawansowane narzędzia, takie jak mapowanie GIS i cyfrowe badania terenowe, zespół projektu OutNorth wykazał, że możliwe jest wskazanie trendów w hodowli zwierząt na obszarach górskich oraz metod organizacji gruntów, które odnoszą się do szerszych zmian gospodarczych. To istotny pierwszy krok w badaniach sprawczości odległych społeczności wiejskich w kontekście szerszych zmian historycznych. „Istotnym, a jednocześnie niedocenianym czynnikiem wpływającym na produkcję wiejską była wiedza o krajobrazie(odnośnik otworzy się w nowym oknie), której towarzyszyły umiejętności w zakresie hodowli(odnośnik otworzy się w nowym oknie) wśród chłopów-rolników”, zauważa Costello. „Badania wykazały również, że podczas Małej Epoki Lodowcowej rolnicy z terenów wyżynnych zmienili sposób użytkowania gruntów w celu rozłożenia ryzyka, między innymi poprzez uprawę zbóż na małą skalę(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Zmienili także sposoby hodowli zwierząt gospodarskich”.
Pasterstwo na terenach Irlandii i Szwecji
Zespół pilotażowego projektu skupił się na Uíbh Ráthach, górzystym regionie w hrabstwie Kerry w południowo-zachodniej Irlandii, a zachodnia Szwecja posłużyła jako przypadek porównawczy. Pomimo różnic, które obejmowały większe sezonowe ekstrema temperatur w Szwecji, wymagające karmienia bydła i trzymania go w oborach, oba regiony miały wspólną tradycję hodowli bydła, która w dużej mierze opierała się na pracy kobiet i młodzieży. Co zaskakujące, oba obszary prowadziły komercyjną produkcję mleka w większym stopniu, niż dotychczas sądzono. Zespół projektu OutNorth pomógł umiędzynarodowić badania nad społecznościami wiejskimi i środowiskami we wczesnonowożytnej Europie, budując podwaliny pod bardziej dogłębne badania porównawcze na całym kontynencie.
Wnioski na potrzeby współczesnych strategii ochrony przyrody
Poza nową wiedzą historyczną, projekt OutNorth stanowi źródło cennych wniosków dotyczących współczesnych wyzwań związanych z zarządzaniem gruntami. Tradycyjna wiedza udokumentowana w ramach projektu stanowi źródło praktycznych pomysłów na adaptację i ograniczanie ryzyka w nowoczesnych systemach rolniczych. Zapis historyczny stanowi jednocześnie ostrzeżenie przed utratą siedlisk i konsekwencjami złych praktyk zarządzania gruntami, które są nadal aktualne. „Przy opracowywaniu planów ochrony siedlisk górskich i śródlądowych w Europie należy wziąć pod uwagę działania rolników i społeczności wiejskich. Ich działania ukształtowały te środowiska na przestrzeni wieków, dlatego konieczne jest utrzymanie wpływu ludzi na te obszary”, dodaje Costello. Ze względu na to, że Europa stawia czoła poważnym wyzwaniom związanym ze zrównoważoną produkcją żywności, wiedza historyczna odkryta przez zespół projektu OutNorth stanowi źródło ważnych wskazówek dotyczących rozwoju odpornych systemów rolniczych, które równoważą produktywność z równowagą środowiskową.
