Nie tylko Hollywood: wewnątrz europejskich studiów filmowych złotego wieku
Złoty wiek kina europejskiego w latach 1930–1960 pozostawił po sobie nie tylko klasyczne filmy. W tym czasie powstała też sieć studiów filmowych, które funkcjonowały jako złożone ekosystemy kreatywności, technologii i pracy. Badania nad przemysłem filmowym skupiają się głównie na Hollywood, dlatego finansowany przez ERBN projekt STUDIOTEC(odnośnik otworzy się w nowym oknie) kieruje spojrzenie na cztery główne ośrodki europejskiej produkcji filmowej: Francję, Niemcy, Wielką Brytanię i Włochy. Rzuca światło ich na ewolucję, odsłaniając dynamiczne struktury osadzone w lokalnych społecznościach i połączone ponad państwowymi granicami. Wyniki projektu mają znaczenie dla wyzwań, z którymi mierzą się dzisiaj studia filmowe, zwłaszcza te związane z rozwojem wirtualnej produkcji i sztucznej inteligencji. „Lekcje z przeszłości udokumentowane w ramach projektu STUDIOTEC stanowią bogactwo pouczających precedensów. Odkryte przez nas techniki i szczegóły tego, jak powstawały filmy, kto przy nich pracował, jakie metody, umiejętności i technologie były wykorzystywane — to wszystko jest przydatne jako źródło informacji dla podejść do produkcji wirtualnej” — twierdzi Sarah Street, główna badaczka projektu STUDIOTEC i profesora filmoznawstwa na Uniwersytecie w Bristolu.
Nowe narzędzia do zrozumienia przeszłości kina
Zespół projektu przyjął podejście „tektoniczne”, zapożyczając z architektury koncepcję postrzegania interakcji różnych warstw w jednej strukturze. „Idea «tektoniki» otworzyła drogę do postrzegania licznych warstwowych, ewoluujących historii wytwórni filmowych jako struktur osadzonych w swoich lokalnych przestrzeniach geograficznych, które zmieniały się w czasie, często w znacznym stopniu, dopasowując się do uwarunkowań” — wyjaśnia Street. W metodologii projektu połączono tradycyjne badania archiwalne z najnowocześniejszymi narzędziami wizualizacji 3D i rzeczywistości wirtualnej. Dzięki cyfrowemu skanowaniu historycznych studiów(odnośnik otworzy się w nowym oknie), takich jak Cinecittà we Włoszech i Babelsberg w Niemczech, badacze mogli uzyskać bardziej immersyjną perspektywę na to, jak te przestrzenie kształtowały proces tworzenia filmów.
Najważniejsze spostrzeżenia, od architektury po pracę
Projekt STUDIOTEC może pochwalić się ważnymi odkryciami w czterech połączonych ze sobą dziedzinach tematycznych. Pod względem architektury i infrastruktury wytwórnie filmowe okazały się być w stanie nieustannych negocjacji ze swoim lokalnym bezpośrednim otoczeniem. Jak opowiada Street: „Wytwórnie często wymagały złożonych projektów, aby zapewnić, że funkcje preprodukcji, produkcji i postprodukcji łączą się ze sobą niezauważalnie”. Pod względem kreatywności i innowacji projekt dokumentował, w jaki sposób studia filmowe przystosowywały się do głębokich zmian technologicznych. Jednym z największych wyzwań było dostosowanie się do kina dźwiękowego w latach 30. XX wieku, co wpłynęło na architekturę, materiały, siłę roboczą i wyposażenie studiów w różnych krajach. Badacze prześledzili, w jaki sposób innowacje w dziedzinie efektów specjalnych, technologii kolorowej i sprzętu podróżowały przez granice, często z różnymi prędkościami i zmiennymi implementacjami. Czynniki polityczne i ekonomiczne były kluczowe w definiowaniu działalności studia. Faszyzm w Niemczech i Włoszech doprowadził do bezpośredniej kontroli państwa nad produkcją filmową. Nawet przy mniej dominującym wpływie państwa w Brytanii i Francji filmy stały się najważniejszym elementem propagandy narodowej podczas II wojny światowej. W tym okresie wiele studiów zostało zarekwirowanych na inne potrzeby: Cinecittà mieściła jeńców wojennych, natomiast wytwórnia Geiselgasteig Studios niedaleko Monachium udzielała schronienia wysiedlonym uchodźcom. Wreszcie, jeśli chodzi o stosunki w zakładzie pracy(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w ramach projektu STUDIOTEC udokumentowano zróżnicowane role i specjalizacje, transnarodowy przepływ pracowników-ekspatriantów oraz nierówne warunki pracy, od różnic w wynagrodzeniu i świadczeniach po niejednakowy status społeczny i zaangażowanie związków zawodowych. Projekt podkreślił również różnice w możliwościach, jakie miały kobiety w różnych krajach i okresach. Kompleksowa dokumentacja przygotowana w ramach projektu STUDIOTEC nie tylko pozwala zachować historię kina, ale pokazuje także drogę do badania, w jaki sposób branże kreatywne dostosowują się, współpracują i rozwijają w obliczu wyzwań technologicznych i politycznych.
