Odkrywanie podziemnej gospodarki w Chinach epoki Mao
W 1966 roku Mao Zedong, przewodniczący Komunistycznej Partii Chin, zapoczątkował rewolucję kulturalną, aby oczyścić społeczeństwo z wpływów kapitalistycznych i burżuazyjnych. Choć wielu naukowców badało skutki tego społecznego przewrotu, codzienne funkcjonowanie gospodarki maoistowskiej oraz skala i zakres nieformalnej działalności gospodarczej pozostają niejasne. „Rewolucja kulturalna w dużej mierze pozostała białą plamą dla historyków, z wyjątkiem tych, którzy badają procesy polityczne na wysokim szczeblu”, wyjaśnia Adam Frost(odnośnik otworzy się w nowym oknie), doktorant w Copenhagen Business School. „Większość badań spogląda na ten okres odgórnie, co kształtuje dominując narracje na temat chińskiego rozwoju gospodarczego”, mówi. Zamiast silnej kontroli, jaką sugerują te narracje, możliwości państwa w zakresie kształtowania całej gospodarki były w rzeczywistości dość ograniczone, a nieformalna przedsiębiorczość wciąż funkcjonowała. W projekcie INFORMALITY, finansowanym ze środków programu działań „Maria Skłodowska-Curie”(odnośnik otworzy się w nowym oknie), Frost zbadał zakres i wpływ tej nieformalnej działalności. Analizując dokumenty historyczne, odkrył on gospodarcze przewroty w Chinach epoki Mao i poznał ich rolę w przekształcaniu gospodarki od podstaw. „Próbowałem argumentować, że w rzeczywistości zjawisko to było dość powszechne”, zauważa Frost. „Istnieją bardzo przekonujące dowody na to, że przez cały okres maoizmu gospodarka była rewolucjonizowana od wewnątrz”.
Rekonstrukcja przeszłości na podstawie wyrzuconych materiałów archiwalnych
Formalny dostęp do materiałów archiwalnych z tego okresu jest utrudniony, a archiwiści w Chinach niechętnie udostępniają dokumenty zagranicznym naukowcom. Frost sięgnął więc do innego źródła: śmieciom z archiwów. W latach 80. wiele instytucji zostało skonsolidowanych, a materiały archiwalne przekazane do papierni w celu recyklingu. Niektóre z nich zostały jednak sprzedane, dzięki czemu dostęp do archiwów rządowych niskiego szczebla pozostaje możliwy. Choć państwo uznało te informacje za bezwartościowe, dla Frosta była ona żyłą złota jako wyjątkowe okno na codzienną działalność gospodarczą. Zgromadził ponad 6000 akt spraw osób oskarżonych o spekulację lub nielegalne czerpanie zysków, w tym zapisy przesłuchań, listy z przyznaniem się do winy (często pisane pod przymusem), pokwitowania, umowy i księgi rachunkowe. Aby oszacować skalę ściganej działalności gospodarczej w całym kraju, Frost opracował największy ilościowy zbiór danych za ten okres. Łącząc go ze sprawozdaniami z wyższego szczebla, takimi jak raporty wewnętrzne i przemówienia, a także historiami mówionymi i wywiadami z byłymi urzędnikami rządowymi, był w stanie uzyskać pełniejszy obraz szarej strefy.
Podważanie popularnych koncepcji na temat rozwoju gospodarczego
Wyniki te dopisują się do coraz liczniejszych dowodów na to, że dominujące narracje nie doceniają odpowiednio roli oddolnych sił napędzających rozwój gospodarczy Chin w ciągu ostatniego stulecia. Badanie Frosta przesuwa także datę rozpoczęcia transformacji gospodarczej Chin na rok 1978, czyli jeszcze przed ogłoszeniem reform przez Deng Xiaopinga. „Mój kluczowy argument dotyczy tego, że otwarcie nie było momentem przełomowym”, dodaje Frost. „Zasadniczo reformy były formalizacją praktyk, które stały się już wszechobecne w chińskim społeczeństwie”.
Stypendium naukowe z zarządzania
Pierwszy artykuł opublikowany w ramach projektu na łamach „The China Quarterly”(odnośnik otworzy się w nowym oknie) zdobył nagrodę Gordona White'a w 2024 r., a inny artykuł(odnośnik otworzy się w nowym oknie) na temat maoistowskich urzędników zdobył główną nagrodę na Academy of Management(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Zwieńczeniem projektu będzie książka pt. „Can Capitalism be Killed? The (Un)Making of a Market Economy in Maoist China, 1958–1978”, która wkrótce ukaże się nakładem wydawnictwa Harvard University Press.
