Wprowadzenie do obiegu nowej szczepionki przeciwko gruźlicy
Gruźlica nadal plasuje się w czołówce głównych przyczyn chorób oraz zgonów na całym świecie. Istnieje zatem paląca potrzeba opracowania skutecznej szczepionki przeciw bakterii wywołującej tę chorobę – prątkowi gruźlicy. Do opracowania skutecznej szczepionki niezbędne są antygeny zdolne wywołać odpowiednią odpowiedź immunologiczną na zakażenie, a także ich epitopy. Skutki działania prątka gruźlicy można zneutralizować za pomocą tzw. limfocytów T cytotoksycznych CD8. Limfocyty T cytotoksyczne, znane pod nazwą limfocytów T CD8, niszczą komórki zakażone przez patogeny. Chociaż wykazują skuteczność przeciwko innym prątkom, w dotychczasowych badaniach nie zaobserwowano wielu odpowiedzi limfocytów T cytotoksycznych skierowanych przeciwko prątkowi gruźlicy. Celem finansowanego ze środków UE projektu "Skanowanie genomu i ludzkich antygenów leukocytowych (HLA) oraz weryfikacja odpowiedzi limfocytów T cytotoksycznych CD8 na obecność prątka gruźlicy" (Vaccines4TB) było zidentyfikowanie białek stymulujących odpowiedź immunologiczną na tę bakterię. Naukowcy biorący udział w projekcie skoncentrowali się na głównym układzie zgodności tkankowej limfocytów T cytotoksycznych ludzkich antygenów leukocytowych, odpowiedzialnych za kodowanie białek prezentujących antygeny. Zastosowano dwie metody przesiewowe o dużej wydajności. Pierwsza z nich, czyli "odkrywanie antygenów wprost" to proces, w którym cały genom prątka gruźlicy jest sprawdzany pod kątem zakodowanych białek, będących celem odpowiedzi limfocytów T cytotoksycznych. W drugiej metodzie, czyli "odwrotnym odkrywaniu antygenów", w drodze obliczeń komputerowych wybierane są białka, które prawdopodobnie zawierają epitopy limfocytów T cytotoksycznych. Następnie wyniki są poddawane weryfikacji poprzez powiązanie z systemem HLA1 oraz potwierdzane obserwacjami odpowiedzi limfocytów T cytotoksycznych u pacjentów z gruźlicą. Badacze uczestniczący w projekcie Vaccines4TB odkryli blisko 130 epitopów odpowiadających postawionym kryteriom. Ponadto w wyniku projektu opracowano również pełną bibliotekę obrazującą jeden określony szczep prątków gruźlicy, przydatną do przesiewowych badań krwi. Przeprowadzono również badania nad immunizacją na modelach zwierzęcych (myszach), do których użyto dwa najbardziej obiecujące epitopy. Opracowano też europejską platformę badań genomicznych/proteomicznych związanych z antygenami i epitopami do walki z gruźlicą. Jest to potężna struktura, wspierająca opracowywanie nowych szczepionek oraz immunoterapii opóźniającej niszczące skutki działania bakterii, szczególnie w krajach trzeciego świata.
