Nowe metody leczenia ślepoty rzecznej
Standardowym środkiem w leczeniu ślepoty rzecznej jest iwermektyna, która skutecznie obniżyła zachorowalność tam, gdzie stosowaną ją w ramach programów leczenia masowego. Niestety zaobserwowano występowanie lekooporności, a stosowanie leku w regionach, w których pasożyt oczny (Loa loa) jest gatunkiem współendemicznym, jest zabronione z powodu ryzyka groźnych działań niepożądanych. W tych okolicznościach bezpieczną alternatywą w leczeniu ślepoty rzecznej jest doksycylina, jednak żaden z tych leków nie może być stosowany u dzieci, które pozostają narażone na zakażenie, rozwój choroby i udział w dalszym jej przenoszeniu. W ramach finansowanego przez UE projektu E PIAF (Enhanced protective immunity against filariasis) opracowano trzy szczepionki, które wkrótce wkroczą w I fazę pierwszych prób bezpieczeństwa przeprowadzanych na ludziach. Celem są trzy główne gatunki: Onchocerca volvulus, który wywołuje ślepotę rzeczną; nicień Wuchereria bancrofti będący przyczyną filariozy limfatycznej; oraz Loa loa, pasożyt oczny. Skuteczność szczepionek polega na neutralizacji cząstek pochodzących od pasożyta, które blokują działanie systemu odpornościowego żywiciela. Neutralizacja ta prowadzi do ekspresji odpornościowej reakcji obronnej za sprawą limfocytów Th2. Na podstawie bazy danych zawierającej profile kliniczne i parazytologiczne, a także dane dotyczące ekspresji ludzkich genów wygenerowano informacje na temat reakcji odpornościowych oraz zidentyfikowano biomarkery przydatne w diagnozowaniu i określaniu stopnia zakażenia. Trzy najbardziej obiecujące szczepionki mają zdolność obniżania liczby mikrofilarii o ponad 90%, tj. wykazują dwukrotnie wyższą skuteczność w porównaniu z poprzednimi kandydatami. Częściową przyczyną tak ogromnego sukcesu jest działanie adiuwanta lub chemicznego środka wspomagającego, który wywołuje reakcję limfocytów Th2, a także trzeciego białka, które czyni z antygenu filarii cel dla komórek dendrytycznych, które z kolei indukują reakcję Th2. Kolejnym krokiem jest produkcja szczepionek do fazy I prób bezpieczeństwa zgodnie z dobrymi praktykami wytwarzania (choć finansowanie tego działania stwarza trudności). Jeśli sprawy potoczą się zgodnie z planem, próby w ramach fazy I powinny rozpocząć się w 2020 r., a Partnerstwo Pomiędzy Europą a Krajami Rozwijającymi Się w zakresie Badań Klinicznych (EDCTP) oferuje chęć wsparcia badań fazy II. Proponowana strategia szczepień będzie mogła zapewnić ochronę dzieciom w wieku przedszkolnym, które na daną chwilę pełnią rolę rezerwuaru, przez co ułatwiają przenoszenie choroby. Badacze przewidują, że szczepionkę będzie można stosować również w przypadku osób starszych. Inne zastosowania badań obejmują choroby o tej samej podstawie odpornościowej, a także stwardnienie rozsiane i zespół jelita drażliwego.
Słowa kluczowe
Ślepota rzeczna, pasożyt, szczepionki, filariozy, odporny
