Nowa placówka badawcza na potrzeby zaawansowanych badań nad światłem
Jednym z ważnych produktów ubocznych prac nad "optyką relatywistyczną" jest nowa generacja narzędzi elektromagnetycznych, obejmujących wiązki promieni rentgenowskich i promieni gamma. Bogactwo możliwych dzięki nim odkryć przekonało naukowców, że warto pójść jeszcze dalej i zagłębić się w "optykę ultrarelatywistyczną". W ramach projektu ELI-PP ("Extreme light infrastructure preparatory phase") przygotowywana jest nowa placówka do badań nad ekstremalną infrastrukturą światła (Extreme Light Infrastructure — ELI). Dzięki ELI badacze będą mogli na żądanie wytwarzać ultrakrótkie impulsy wysokoenergetycznych fotonów, elektronów, protonów, neutronów, mionów i neutrin. Co więcej, będzie to możliwe w zaskakująco krótkich przedziałach czasowych z zakresu femto- i nanosekund (10 do minus 15-tej oraz 10 do minus 18-tej sekundy). Takie prace umożliwią naukowcom rozpoczęcie badań nad dynamiką ekstremalnie krótkich odcinków czasu w fizyce atomowej, molekularnej oraz fizyce plazmy. ELI-PP to projekt realizowany wspólnie przez 13 krajów europejskich, w którym biorą udział przedstawiciele 4 określonych dziedzin naukowych. Najpierw fizyka ultrawysokich energii zajmuje się badaniem interakcji pomiędzy laserem a materią w zakresie energetycznym, w którym prawa względności mogą już nie obowiązywać. Jako druga wkracza fizyka laserów attosekundowych, obejmująca badania dynamiki elektronów w atomach, cząsteczkach, plazmach i ciałach stałych w ekstremalnie krótkich odcinkach czasu. W trzeciej kolejności fizyka fotojądrowa bada podstawowe zagadnienia naukowe oraz zastosowania wiązek laserowych o dużej intensywności oraz promieni gamma w odniesieniu do jądra atomowego. Na koniec fizyka wiązek wysokoenergetycznych zajmuje się opracowaniem i wykorzystaniem wiązek wysokoenergetycznego promieniowania i cząstek o prędkości zbliżonej do prędkości światła. Jednym z najważniejszych celów projektu ELI-PP było ustalenie lokalizacji placówki. Po drobiazgowych rozważaniach wybrano trzy lokalizacje — Czechy, Węgry i Rumunię. Lokalizacji czwartej placówki jeszcze nie ustalono. ELI będzie pierwszą rozproszoną infrastrukturą o takich rozmiarach na terenie nowych państw członkowskich UE z Europy Środkowej i Wschodniej. W związku z tym znacząco przyczyni się do naukowej i gospodarczej integracji i spójności w Europie. Duże zainteresowanie okazały również kraje spoza UE, wnosząc swój wkład w program badawczy ELI. Wśród tych krajów znalazły się Chiny, Indie, Japonia, Rosja, Korea Południowa oraz Stany Zjednoczone. ELI ma szansę zrewolucjonizować takie dziedziny, jak inżynieria laserów i akceleratorów cząstek, farmakologia nuklearna oraz techniki obrazowania za pomocą promieni rentgenowskich i promieni gamma. Dzięki programowi dynamicznego transferu technologii wyniki projektu pomogą naukowcom i obywatelom na całym świecie.
