Zagrożenia środowiskowe, które sprzyjają występowaniu chorób
Na przestrzeni całego życia ludzie wystawieni są na działanie szkodliwych substancji obecnych w środowisku i żywności, a także związanych ze stylem życia i wykonywaną pracą. Pojęcie ekspozomu odnosi się do całego wspomnianego narażenia liczonego już od chwili poczęcia oraz obejmuje zarówno komponenty zewnętrzne, jak i wewnętrzne. Uczeni uważają, że występujące w środowisku zanieczyszczenia mogą zmieniać lub rozregulowywać procesy i szlaki biologiczne. Świat nauki ma obecnie dostęp do dużej ilości danych zdrowotnych pochodzących z badań podłużnych z udziałem zarówno dzieci, jak i osób dorosłych oraz dostarczających szczegółowych informacji na temat czynników ryzyka, czynników zakłócających i rezultatów. Jednak badania te nie analizują związku pomiędzy spersonalizowanymi danymi dotyczącymi narażenia na zanieczyszczenia obecne w środowisku a biomarkerami. W ramach finansowanej z funduszy unijnych inicjatywy EXPOSOMICS (Enhanced exposure assessment and omic profiling for high priority environmental exposures in Europe) przeprowadzono jedno z pierwszych zakrojonych na szeroką skalę badań nad ekspozomem, aby lepiej zrozumieć jego wpływ na rozwój chorób. W tym celu zespół projektowy wykorzystał szeroki wachlarz technik naukowych. Uczestniczący w projekcie naukowcy zgromadzili oraz połączyli ze sobą dane z przeprowadzonych dotychczas krótkoterminowych, doświadczalnych i długoterminowych obserwacyjnych badań epidemiologicznych, które objęły swym zasięgiem osoby dorosłe, dzieci i noworodki. Opisano również zewnętrzne i wewnętrzne składniki ekspozomu. Aby dokonać pomiaru zewnętrznych komponentów ekspozomu w najważniejszych etapach życia, zespół posłużył się nowatorskimi narzędziami, takimi jak osobiste czujniki i technologie wykorzystywane w smartfonach, oraz wykorzystał wcześniejsze doświadczenie badawcze. Uczeni skoncentrowali się na zanieczyszczeniach powietrza i wody. Z myślą o pomiarze wewnętrznego ekspozomu badacze poddali analizie biomarkery w grupie do 3000 osób. Następnie zintegrowano pomiary komponentów zewnętrznych i wewnętrznych w celu stworzenia modelu oraz dokonania oceny narażenia na zanieczyszczenia obecne w powietrzu i wodzie w dużych kohortach. Jednym z ważniejszych odkryć zespołu były wyższe wartości szacunkowe dotyczące związku pomiędzy określonym rodzajem pyłu zawieszonego a astmą, chorobami układu sercowo-naczyniowego i całkowitą śmiertelnością. Nowe szacowane wartości ryzyka wykorzystano do ponownego obliczenia obciążenia chorobami o podłożu związanym z zanieczyszczeniem powietrza. Inicjatywa EXPOSOMICS dowiodła, że pojęcie ekspozomu może doprowadzić nas do nowych, bardziej precyzyjnych i ważnych odkryć, które pomogą nam lepiej zrozumieć mechanizmy łączące narażenie na powszechnie występujące zanieczyszczenia z chorobami, a także zwiększą skuteczność działań prewencyjnych i regulacyjnych.
Słowa kluczowe
Narażenie na zanieczyszczenia obecne w środowisku, zanieczyszczenia powietrza i wody, ekspozom, EXPOSOMICS, choroby przewlekłe, biomarkery, osobiste czujniki