Początki rodzaju ludzkiego z perspektywy paleontologicznej
Wyjaśnienia tej kwestii podjęli się uczestnicy projektu EUROREFUGIA (Human subsistence and climate change in European refugia: Late Neanderthals and early modern humans) finansowanego ze środków UE. Przeprowadzone badania dotyczyły okresu niezwykle ważnego dla ewolucji człowieka, w którym doszło do konfrontacji dwóch zupełnie różnych, aczkolwiek zaawansowanych kulturowo gatunków: neandertalczyków i wczesnych przedstawicieli człowieka rozumnego (Homo sapiens). Kierując się perspektywą paleoekonomiczną, uczeni zastosowali wielodyscyplinarne podejście, aby dokładnie przyjrzeć się odkrytym w trakcie wykopalisk zwierzęcym szczątkom zgromadzonym przez neandertalczyków i ludzi rozumnych w związku z ich zwyczajami żywieniowymi. Zgromadzono też precyzyjne informacje na temat paleodiety stosowanej przez oba gatunki. Jednocześnie ze stanowisk archeologicznych w Serbii i na Półwyspie Iberyjskim zespół pobrał próbki szczątków spożytych zwierząt, aby zrekonstruować warunki paleośrodowiskowe i paleoklimatyczne w drodze analiz z wykorzystaniem stabilnych izotopów. Aby zrealizować założone cele, utworzono laboratorium w obrębie Kantabryjskiego Międzynarodowego Instytutu Badań Prehistorycznych (IIIPC) będącego częścią Uniwersytetu w Kantabrii. Wyjątkowe laboratorium, które znajduje się na północ od Półwyspu Iberyjskiego, mieści kompletną kolekcję porównawczą kręgowców, a także infrastrukturę umożliwiającą przygotowywanie próbek do bioarcheologicznych analiz izotopowych. Po zakończeniu budowy laboratorium uczeni zgromadzili dane dotyczące preferencji żywieniowych neandertalczyków i wczesnych przedstawicieli człowieka rozumnego ze środkowych Bałkanów i północnej części Półwyspu Iberyjskiego. Wykorzystując metodę datowania radiowęglowego, wyznaczono wiek zwierzęcych kości pozostawionych przez oba gatunki rodzaju ludzkiego, aby precyzyjnie określić okres, w jakim zamieszkiwały one te tereny. Idąc o krok dalej, naukowcy poddali analizie stabilne izotopy węgla, azotu i siarki w szczątkach spożytych zwierząt znalezionych na stanowiskach archeologicznych w Serbii i na Półwyspie Iberyjskim. W ten sposób dokonano rekonstrukcji warunków paleośrodowiskowych i paleoklimatycznych, jakie panowały w okresie, w którym znalezione zwierzęta występowały na tym obszarze i stanowiły dla rodzaju ludzkiego zwierzynę łowną. Po raz pierwszy w historii uczeni zastosowali wspomnianą metodę w tych regionach. Rezultaty projektu pokazują, w jaki sposób oba gatunki radziły sobie ze zmianami klimatycznymi i środowiskowymi oraz dostosowywały swoją dietę do zmieniającego się krajobrazu. Dzięki wielodyscyplinarnym technikom badawczym zastosowanym w oparciu o znalezione fragmenty fauny kopalnej udało się znaleźć odpowiedzi na pytania, które zadali sobie uczestnicy projektu EUROREFUGIA. Podjęte działania przyczyniły się do rozwoju badań nad zmianami klimatu oraz stanowią cenne wsparcie dla archeologów badających wyginięcie neandertalczyków w Europie.
Słowa kluczowe
Paleolit, neandertalczycy, człowiek rozumny, ewolucja, EUROREFUGIA, zmiany klimatu