Status migranta a dynamika różnorodności obszarów miejskich
Większość przepisów regulujących status migranta (czyli nadanie osobie z innego kraju statusu uchodźcy, studenta z wymiany itp.) jest opracowywanych na szczeblu krajowym. Ale taki status ma ogromne znaczenie na szczeblu lokalnym – nie tylko wskazuje, do jakich zasobów migrant będzie mógł uzyskać dostęp, ale także bezpośrednio wpływa na różnorodność lokalnych społeczności. Zespół finansowanego przez UE projektu StatusCities zbadał, w jaki sposób na dywersyfikację obszarów miejskich wpływa połączenie dwóch kwestii: decyzji o tym, kto otrzyma dany status w nowym kraju (tzw. „uwarunkowanie wjazdu”), oraz możliwości, jakie dany status oferuje, i ograniczeń, jakie wprowadza (tzw. „parametry obecności”). Wprawdzie badacze nadal analizują dane, ale prace przeprowadzone do tej pory wskazują, że wiele osób rzadko identyfikuje się ze swoim statusem imigracyjnym – chyba że napotka jakiś problem. Migranci przeważnie uważają, że przyczyny ich migracji są uzasadnione, więc nie można ich sprowadzać tylko i wyłącznie do bezosobowego statusu. W tym kontekście badacze sprawdzili także, w jaki sposób taki status wpływa na jakość dzielnicy, w której mieszkają migranci. Kolejną kwestią badaną podczas projektu była opisana w artykule naukowym opublikowanym w 2019 roku analiza sposobów, w jakie „narracje kryzysowe” dotyczące napływu uchodźców do Europy w 2015 roku doprowadziły do wzrostu zapotrzebowania na gromadzenie danych na temat migracji w celu opracowywania nowych metod śledzenia, mapowania i przewidywania mobilności. Jak wskazano w artykule, to zapotrzebowanie na statystyki dotyczące migracji wykorzystały firmy specjalizujące się w technologiach i analizach danych, co tylko nasiliło narracje wskazujące migrację jako zagrożenie.
Wzorce geograficzne i różne spojrzenia na status prawny
Zespół projektu StatusCities skupił się na badaniu obszarów miejskich, które większość międzynarodowych migrantów wybiera jako swoje nowe miejsce zamieszkania. „Różnorodność obszarów miejskich była do tej pory mierzona na podstawie liczby krajów, z których pochodzą mieszkańcy danego miasta – jest to bardzo »statyczna« koncepcja. Od jakiegoś czasu patrzy się raczej na to, jak bardzo zróżnicowane są grupy osób z różnych krajów, a jednym z analizowanych elementów są różne statusy prawne”, wyjaśnia Fran Meissner, stypendystka działania „Maria Skłodowska-Curie”. Aby zrozumieć status prawny z perspektywy migranta, badaczka przeprowadziła wywiady z 39 osobami o różnych statusach prawnych ze średniej wielkości miasta w Niemczech. Uzupełnieniem wywiadów były zdjęcia robione przez uczestników i umieszczane na interaktywnej mapie pokazującej miejsca w mieście, które dana osoba odwiedzała. Podczas wywiadów respondentów pytano o ich doświadczenia związane z przybyciem do miasta, poszukiwaniem mieszkania i utrzymaniem lub zmianą swojego statusu prawnego. Analiza zebranych danych pokazała interesujące wzorce. Na przykład osoby, którym przyznano status uchodźcy, miały większe szanse „wejść” na rynek mieszkaniowy za pośrednictwem spółdzielni mieszkaniowych, ale wiązało się to z potencjalnymi konsekwencjami: wielu migrantów mieszkało w tych samych dzielnicach miasta. Dodatkowo w 2016 roku, gdy wywiady były przeprowadzane, zmieniło się wiele przepisów. Między innymi wprowadzono zapis, że osoby oczekujące na nadanie statusu uchodźcy nie mogą szukać mieszkania, zanim ich wniosek zostanie pozytywnie rozpatrzony. Oznaczało to, że migranci znajdujący się w takiej sytuacji, którzy w końcu uzyskali status uchodźcy, zaczynali przeglądać ogłoszenia w czasie zwiększonego zapotrzebowania (ze względu na zbliżający się rok akademicki), co znacznie utrudniło im poszukiwania.
Konsekwencje dla polityki migracyjnej
„Dyskusje na temat uregulowania migracji niemal zawsze koncentrują się na kontrolowaniu przepływów migracyjnych. Wskazując konsekwencje takiej polityki, projekt StatusCities oferuje wgląd w niektóre aspekty społeczne, które powinny być brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o zostawianiu obywateli innych państw, aspirujących do tego, by stać się pełnoprawnymi obywatelami, w stanie prawnej niepewności”, mówi Meissner. Obecnie Meissner wykorzystuje dane z holenderskich rejestrów do stworzenia wizualizacji zmian w sytuacji mieszkaniowej migrantów na przestrzeni wielu lat, aby pokazać je zarówno z perspektywy migrantów o różnym statusie prawnym, jak i tendencji w zakresie poprawy i pogorszenia ich sytuacji społecznej.
Słowa kluczowe
StatusCities, dane, migrant, uchodźcy, status prawny, przepisy, miejski, miasto, dzielnica, różnorodność, mobilność
