Symbioza medycyny tradycyjnej z nowoczesnymi systemami opieki zdrowotnej
Dokumentacja archeologiczna i opracowania etnohistoryczne potwierdzają, że w czasach prekolumbijskich i na początku epoki kolonialnej praktykowane były szamańskie wierzenia i rytuały. Obecne dziś w Andach wierzenia i obrzędy związane z uzdrawianiem wyewoluowały z tych wcześniejszych praktyk, ale czerpią z nich w rozmaity sposób. Główna andyjska „oś zdrowia” (i związane z nią medyczno-rytualne obrzędy) ciągnie się od Ekwadoru na północy do Boliwii na południu, przechodząc najprawdopodobniej przez dzisiejszą Kolumbię. Leczenie w tym regionie polega przede wszystkim na podawaniu roślin leczniczych i psychoaktywnych.
Lud Keczua, zdrowie i leczenie
„Projekt MEDICINE pokazał, że kosmologia rdzennych mieszkańców Andów wraz ze swoim niepowtarzalnym rozumieniem świata i sposobem odnoszenia się do niego przetrwała pięć niespokojnych stuleci, choć zmieniona w kilku kluczowych aspektach”, wyjaśnia John Schofield, profesor i kierownik studiów z zarządzania dziedzictwem kulturowym na Uniwersytecie w Yorku. Dwadzieścia lat temu antropolożka kultury Rachel Corr przeprowadziła wśród ludu Salasaka badania dotyczące jego wierzeń, mitów i obrzędów. Jej praca pokazała, że wiele wierzeń charakterystycznych dla rdzennych mieszkańców Andów przetrwało i jest kultywowanych. „Nasze badanie wskazuje jednak, że współczesne procesy globalne nieustannie postępują, powodując wyraźne i gwałtowne zanikanie tych przekonań i zwyczajów”, zaznacza Schofield.
Odniesienie do współczesnych migrantów i uchodźców
Stosując dwutorowe podejście, uczestnicy projektu MEDICINE powiązali te andyjskie koncepcje z aktualnymi globalnymi problemami migracji. Najpierw zespół przeanalizował źródła archeologiczne, etnohistoryczne, etnograficzne i bibliograficzne, by prześledzić pierwotne (przedeuropejskie) wierzenia rdzennych mieszkańców Andów dotyczące zdrowia, choroby i leczenia. Następnie koncepcje te zostały ponownie zbadane, ale w kontekście współczesnej kultury autochtonicznych ludów andyjskich (z terenu Ekwadoru) i za pomocą ankiet przeprowadzonych w trzech takich społecznościach. Celem tych działań było zweryfikowanie dowodu na przetrwanie kluczowych wzorców kulturowych oraz pierwotnych wierzeń i obrzędów istotnych dla rdzennych przedeuropejskich epistemologii i ontologii andyjskich. Aby ocenić potrzeby zdrowotne współczesnych społeczności rdzennych, Andaluzyjska Szkoła Zdrowia Publicznego w Granadzie przygotowała moduły szkoleniowe dotyczące strategii i problemów, które oddziałują przede wszystkim na uchodźców i migrantów. Udzielono też rekomendacji dotyczących zachowania wrażliwości w kontaktach z osobami z rozmaitych kręgów etnicznych/kulturowych. „Moduły te mają zwiększać świadomość różnego rodzaju powszechnych założeń i uprzedzeń u osób z »eurocentrycznym« nastawieniem i stereotypami”, zauważa Schofield. Jak twierdzi naukowiec, ma to osadzić takie osoby w popartym szerszą wiedzą kontekście, pozwalając uczestnikom szkolenia na ulepszenie swoich metod oceniania i spełniania potrzeb uchodźców i migrantów z różnych grup etnicznych lub kultur.
Podwójny krok naprzód
Jak podkreśla Liz Currie, główna badaczka projektu MEDICINE: „Spotkanie osób z różnych grup etnicznych/kulturowych może być bardzo pozytywnym doświadczeniem, a kontakt z różnymi rozwiązaniami, przekonaniami i zwyczajami stwarza szansę na kulturowe wzbogacenie obu stron”. Znalezienie sposobu, by to osiągnąć, pozostaje zadaniem ustawodawców, którzy powinni w tym celu wejść w dialog nie tylko z kulturą i społecznością lokalną, ale też z wartościami napływających uchodźców i przesiedlanych migrantów. Kolejnym etapem będzie opublikowanie wyników projektu. Najprawdopodobniej zostaną one wydane w formie książki adresowanej do różnych odbiorców, w tym do środowiska naukowego i organizacji pozarządowych. Schofield podsumowuje: „Ostatecznym celem projektu jest to, by znalazł on praktyczne zastosowanie, dlatego następnym krokiem jest wykorzystanie naszego modelu do pracy z uchodźcami i osobami ubiegającymi się o azyl, którzy mogli przenieść się ze środowiska, gdzie medycyna tradycyjna była stosowana, do otoczenia, w którym jej się nie uznaje”.
Słowa kluczowe
MEDICINE, zdrowie, leczenie, uchodźcy, medycyna tradycyjna, Ekwador