Miasta portowe na miarę współczesności
Miasta portowe charakteryzują się wyjątkowym potencjałem, jednak lista wyzwań, którym muszą na co dzień stawiać czoła jest również wyjątkowo długa. Ośrodki te, uznawane przez Unię Europejską za priorytetowy obszar działań oraz jeden z głównych atutów Europy, nieustannie borykają się z coraz większymi problemami wynikającymi z posiadania własnego portu. Kwestie związane z zarządzaniem portem i miastem, wykluczenie społeczne, konieczność realizacji drogich inwestycji w infrastrukturę, słaba integracja między portami i centrami miast, dojazd uzależniony od samochodów oraz błyskawiczny rozwój sektora transportu towarowego to tylko niektóre spośród największych problemów, których rozwiązanie przypadło w udziale ich władzom. Na szczęście nie są osamotnione – konsorcjum projektu PORTIS (PORT-Cities: Integrating Sustainability) liczące 33 członków pod przewodnictwem miasta Antwerpia stara się wprowadzić do miast portowych w pełni rozwinięty system innowacji. Jak mówi koordynatorka projektu Marijke De Roeck: „Badamy obecnie dwie ścieżki rozwoju. Pierwszą z nich jest zapewnienie lepszej mobilności towarów i usług, natomiast drugą – lepsze projektowanie i zapewnianie funkcjonalności przestrzeni miejskich, a także sieci transportowych”. Zespół stara się znaleźć rozwiązanie problemów związanych z mobilnością dzięki projektowaniu działań, pilotażowym wdrożeniom oraz oceną ich skutków w pięciu dużych miastach portowych, do których należą: Aberdeen i Antwerpia na Morzu Północnym, Triest na Morzu Śródziemnym, Kłajpeda na Morzu Bałtyckim i Konstanca na Morzu Czarnym. W przypadku tego ostatniego portu głównym problemem była niedostateczna dostępność i wynikające z niej zatory komunikacyjne. Konsorcjum projektu, w którego skład weszły również podmioty z Rumunii, wdrożyły w związku z tym 11 działań, których realizacji miały przyświecać trzy kluczowe cele. Pierwszym z nich było wdrożenie sprawnego i wydajnego zintegrowanego systemu zarządzania ruchem pomiędzy miastem i portem. Drugim była lepsza integracja transportu zbiorowego na rzeczonej trasie, by w ten sposób zachęcić kierowców do pozostawienia prywatnych samochodów w domach. Ostatnim założeniem było zwiększenie dostępu do obszaru portowego poprzez zwiększenie liczby dróg dojazdowych oraz dostępności przyjaznych dla środowiska środków transportu. „Projekt przyczynił się do zapoczątkowania niespotykanego dotąd dialogu z mieszkańcami i innymi zainteresowanymi stronami, jednocześnie oferując system wspierający proces podejmowania decyzji w oparciu o zgromadzone istotne dane. Pomiędzy portem i miastem zostało podpisane porozumienie o współpracy na rzecz zmniejszenia udziału samochodów w komunikacji z portem. W rezultacie zostały zorganizowane nowe sposoby dojazdu do portu”, wyjaśnia De Roeck. Możliwości transportu publicznego zostały rozszerzone dzięki zakupowi 104 nowych autobusów, spośród których 41 stanowią pojazdy elektryczne. Miasto zorganizowało również 39 nowych przystanków autobusowych oraz 133 kilometry nowych pasów ruchu dla autobusów.
Nowe otwarcie
Po wdrożeniu działań związanych z projektem PORTIS Konstanca wydaje się zupełnie nowym miastem. Według danych statystycznych opracowanych przez konsorcjum projektu, w dokach powstało 100 nowych miejsc pracy, rozpoczęło tam również działalność 15 nowych firm. Czas dojazdów skrócił się o 10 %, natomiast liczba osób dojeżdżających do portu samochodem zmniejszyła się o 4 %. O 36 % zwiększyła się z kolei liczba rowerzystów i spacerowiczów. Rezultaty działań realizowanych w ramach projektu PORTIS mogą również posłużyć jako inspiracja dla innych miast portowych na Morzu Czarnym, które chcą osiągnąć bardziej zrównoważony rozwój. Podobne pozytywne skutki zaobserwowano również w pozostałych ośrodkach. W Antwerpii został wdrożony multimodalny planer podróży, który pozwala na gromadzenie danych, a jednocześnie informuje i zachęca mieszkańców do wykorzystywania zróżnicowanych środków transportu. Dzięki temu działaniu udało się ograniczyć korzystanie z samochodów o 7 %, natomiast liczba rowerzystów wzrosła w latach 2017–2019 o 6 %. W Aberdeen ruch w godzinach szczytu zmniejszy się o 8 %, natomiast Kłajpeda odniosła korzyść w postaci zwiększenia punktualności transportu publicznego o 12 %. „Dzięki współpracy z miastami portowymi projekt będzie charakteryzował się dużymi możliwościami w zakresie wykorzystywania i replikowania osiągnięć w innych miejscowościach. Dotyczy to zarówno innych miast portowych, jak i ośrodków posiadających innego rodzaju kluczowe węzły transportowe i miejsca przyciągające tłumy ludzi. Mogą to być na przykład bieguny przemysłowe, centra towarowe i przeładunkowe, dzielnice handlowe, kompleksy rozrywkowe czy miasta stanowiące węzły transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T)”, zauważa De Roeck. Niezależnie od tego co przyniesie przyszłość, projekt PORTIS z pewnością zachęci do wdrożenia lepszych praktyk zarządzania oraz budowania bardziej zrównoważonych i zdrowszych przestrzeni w miastach portowych. Jego rezultaty przełożą się na kształtowanie bardziej zintegrowanych systemów transportu, a także na poprawę sprawności i przepustowości transportu towarów w miastach. Przede wszystkim jednak projekt przyczyni się do odzyskania przez miasta portowe należnej im pozycji biegunów wzrostu i siły napędowej rozwoju całej Europy.
Słowa kluczowe
PORTIS, CIVITAS, Morze Czarne, mobilność, miasta portowe, zatory komunikacyjne, Konstanca
