Lokalne analizy, globalne działania: inicjatywy społecznościowe odpowiedzią na powszechne problemy społeczne?
Gdy przedsiębiorstwa, uczelnie, decydenci i obywatele łączą siły, by wspólnie pracować nad projektem lub innowacją, biorą udział w procesie nazywanym współtworzeniem. Współtworzenie jest już od dłuższego czasu stosowane w biznesie, szczególnie w obszarze relacji z klientami. Z kolei UE coraz częściej rozważa użycie go jako środka umożliwiającego lepsze wykorzystanie innowacji w kontekście pożytku publicznego. Zakłada się jednak, że aby rozwiązanie opracowane w ramach współtworzenia mogło oddziaływać w szerokim zakresie, konieczne jest zwiększenie jego skali. „Na pierwszy rzut oka zwiększanie skali rezultatów współtworzenia niesie ze sobą ryzyko wylania dziecka z kąpielą”, wyjaśnia Sebastian Pfotenhauer, profesor z Uniwersytetu Technicznego w Monachium (TUM). „Zwiększenie skali może zniweczyć główną korzyść wynikającą ze współtworzenia – możliwość znajdowania odpowiedzi na lokalne potrzeby i obawy oraz lepszego wykorzystania innowacji przez społeczeństwo”. Korzystając ze wsparcia zapewnianego przez finansowany ze środków UE projekt SCALINGS (Scaling up Co-creation: Avenues and Limits for Integrating Society in Science and Innovation), Pfotenhauer badał, czy i kiedy skalowanie rezultatów współtworzenia jest korzystne – lub w ogóle możliwe. „Chcieliśmy dowiedzieć się, na ile można odpowiedzialnie zwiększyć skalę rezultatów współtworzenia w różnych lokalizacjach i dziedzinach, oraz poznać istniejące ograniczenia”, mówi badacz.
Pouczające odkrycia
W ramach projektu przeprowadzono badanie porównawcze, którym objęto związane ze współtworzeniem działania prowadzone w 10 krajach. W czasie badania naukowcy skupili się na trzech typowych narzędziach współtworzenia – żywych laboratoriach, zamówieniach publicznych na innowacyjne rozwiązania oraz ośrodkach współtworzenia – wykorzystywanych w wielu różnych dziedzinach. „Współtworzenie może znacząco różnić się w zależności od regionu i kontekstu jego użycia”, mówi Carlos Cuevas Garcia, badacz z zespołu TUM, dodając, że może mieć ono charakter integracyjny lub wykluczający. „Choć współtworzenie często postrzega się jako proces zbliżający ludzi, może ono także ujawniać, a nawet wzmacniać, istotne nierówności i asymetrie sił”, zauważa Cuevas Garcia. „Aby zmiana skali była możliwa, trzeba rozpatrzyć polityczny aspekt rezultatów współtworzenia i postępować w sposób ostrożny i przemyślany”. Badacze odkryli także, że zapotrzebowanie na wiedzę i wymianę informacji na temat współtworzenia jest ogromne. „Wiele środowisk naukowo-technicznych regularnie korzysta już z różnych form współtworzenia”, dodaje Pfotenhauer. „Jednak w takich przypadkach zazwyczaj stają one przed tymi samymi pytaniami i wyzwaniami”. Jak mówi Pfotenhauer, najczęściej zadawane pytania to: kto i kiedy powinien być uczestnikiem współtworzenia? Czy zmiana lokalizacji wiąże się ze zmianą wymagań? Czy społeczności współtworzących podmiotów nie rozpadną się po zakończeniu danego projektu? Na ile można ustandaryzować proces współtworzenia w ramach instrumentów polityki? Jaką rolę powinna pełnić UE?
Poradnik na temat odpowiedzialnego współtworzenia
Aby pomóc w znajdowaniu odpowiedzi na takie pytania, badacze przygotowali poradnik na temat realizacji projektów z wykorzystaniem odpowiedzialnego współtworzenia. Opiera się on na wnioskach i najlepszych praktykach zespołu. „Narzędzie to zawiera zestaw podpowiedzi dla organizatorów i decydentów, dzięki którym współtworzenie może przynieść bardziej korzystne, trwałe i znaczące skutki”, mówi Pfotenhauer. „Oczekujemy, że będzie ono standardowo wykorzystywane przy podejmowaniu decyzji, finansowaniu badań i wszelkich działaniach związanych ze współtworzeniem”. Poradnik ten, a także inne zasoby i materiały dydaktyczne opracowane w ramach projektu SCALINGS, są już intensywnie wykorzystywane w innym projekcie finansowanym przez UE, BoostEuroTeQ, który skupia się na doskonaleniu przyszłej edukacji inżynieryjnej.
Słowa kluczowe
SCALINGS, współtworzenie, skalowanie, skalowalny, innowacja, żywe laboratoria, zamówienia publiczne, BoostEuroTeQ
