Metalowe przedmioty ujawniają wzorce przemieszczania się w epoce brązu
Epoka brązu w Europie i basenie Morza Śródziemnego (ogólnie 2500–1000 p.n.e.) była okresem niezwykle ważnych zmian w sposobie życia ludzi, ich wzajemnych relacji i organizacji ich materialnych światów. Na obszarze tysięcy kilometrów kwadratowych społeczeństwa miały wspólne podejście do garncarstwa i stylów pochówku, projektów domów i innych przykładów projektowania materiałów. W południowo-wschodniej Europie obejmowało to mykeńskie ośrodki pałacowe(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w Grecji (2500–1000 p.n.e.) oraz nowo odkrytą, powstałą równocześnie sieć mega-fortów(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w Kotlinie Panońskiej. To, co spowodowało upadek tak różnorodnej i kwitnącej kultury, pozostaje jednym z nurtujących pytań archeologii. „Powszechnie uważa się, że upadły one w krótkim czasie, trwającym mniej niż 100 lat, po czym większość ośrodków została opuszczona i nie zastąpiona na obszarach o największym poziomie zamożności i złożoności” — wyjaśnia Barry Molloy(odnośnik otworzy się w nowym oknie), profesor nadzwyczajny archeologii na University College Dublin(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w Irlandii. Projekt THE FALL, prowadzony przez Molloya przy wsparciu Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie), miał na celu sprawdzenie, jak ten stresujący okres zmian wpłynął na codzienne życie zwykłych ludzi, zwłaszcza na ich przemieszczanie się.
Wyroby metalowe — kluczowy wskaźnik schematów zmian w epoce brązu
Wyroby metalowe były głównym ogniwem ekonomicznym, które łączyło wysokie i niskie sfery, może jeszcze nie protowalutą, ale niewiele do tego statusu im brakowało. Ich rozproszenie pozostawia ślady, które mogą być wskaźnikami przemieszczania się i wstrząsów. Broń jest jak chorągiewką pokazująca skąd wieje: ujawnia szlaki handlowe, wpływy kulturowe i miejsca konfliktów. „Pomijając już kwestie ekonomiczne, brąz był podstawowym składnikiem sprzętu wojskowego, więc śledzenie zmian w uzbrojeniu jest naprawdę świetnym narzędziem do śledzenia interakcji między ludźmi, zarówno pod względem pozyskiwania zasobów na wojnę, jak i prowadzenia jej przeciwko postrzeganym «innym»” — mówi Molloy. Zespół wykorzystał badania izotopowe(odnośnik otworzy się w nowym oknie), wraz z analizą pochówków i dowodów genetycznych, aby uzyskać wgląd w mobilność na przestrzeni wielu pokoleń. „Patrzyliśmy na populacje poszczególnych cmentarzysk jako na elementy tworzące mozaikę, która składa się na wzór odzwierciedlający złożoność społeczeństw epoki brązu” — dodaje Molloy. Trwające prace nad tymi danymi pokazują niezwykłą stabilność w wielu obszarach w tym okresie zawirowań, ale z kilkoma godnymi uwagi wyjątkami.
Nieoczekiwane wzorce przemieszczania się i komunikacji
W ramach projektu udało się ustalić, że recykling metali był cechą charakterystyczną tego okresu, co wcześniej było przedmiotem dyskusji. „Pokazaliśmy, że ludzie byli naprawdę bardzo wybredni w tej kwestii. Sierp można było wykonać z dowolnego metalu, ale miecze były traktowane wyjątkowo. Wygląda na to, że używano tylko określonych źródeł metalu, a co intrygujące, wydaje się, że powszechnie obejmowało to recykling mieczy w celu wytworzenia nowych”. W ramach projektu dokonano również nowego odkrycia w Kotlinie Panońskiej. Mykeńskie pałace na południu Grecji są przedmiotem badań od lat, natomiast „Zaczęliśmy przeglądać zdjęcia satelitarne Google Earth i wkrótce odkryliśmy ogromną sieć ponad 100 nieznanych dużych obiektów na Nizinie Panońskiej”. Zespół nie tylko mógł je zobaczyć na zdjęciach satelitarnych, ale także zmierzyć ich rozmiar i lokalizację aktywności w ich obrębie. „Jest to niezwykle rzadkie w archeologii dla dowolnego okresu na całym świecie”. Zespół odwiedził odkryte lokalizacje i udało się ustalić, że reprezentowały one dotychczas nierozpoznane złożone i liczne społeczeństwo, którego szczytowy okres przypadł na lata od 1500 do 1200 p.n.e.
Złożone i produktywne relacje wtedy, a także teraz!
Molloy uznał ludzką część projektu za inspirującą. Obejmowała ona żywych i umarłych, i to dosłownie. „Pomimo wyzwań związanych z pandemią COVID i osobistych stresów, nasz główny zespół i nasza niesamowita sieć współpracowników, od Krety na południu po Serbię na północy, sprawiły, że projekt był czymś więcej niż tylko generowaniem nowej wiedzy. Pozwolił stworzyć nowe relacje i wspólne doświadczenia, które moim zdaniem były inspiracją dla nas wszystkich” — podsumowuje Molloy.
Słowa kluczowe
THE FALL Europejska Rada ds. Badań Naukowych, genetyka, badania izotopowe, przemieszczanie się ludności, artefakty metalowe, epoka brązu, pałace mykeńskie, miecze, broń
