Ramy do badania zdolności do odczuwania u zwierząt
W swoim eseju z 1974 r. zatytułowanym „What Is It Like to Be a Bat?”(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (Jak to jest być nietoperzem?) amerykański filozof Thomas Nagel zgłębiał jeden z najtrudniejszych problemów w myśleniu filozoficznym: jak wyjaśnić subiektywne doświadczenie. Nawet jeśli jako ludzie możemy sobie wyobrażać, jak może wyglądać wewnętrzny świat nietoperza, nadal nie ma sposobu, aby się tego faktycznie dowiedzieć. Filozofowie i biolodzy wciąż badają to pytanie. Pomysł, że niektóre, a może nawet wiele zwierząt, posiada zdolność do odczuwania – takich uczuć, jak strach, ból czy przyjemność – może mieć głęboki wpływ na dobrostan zwierząt. Mimo to debaty nie ustają, głównie z powodu trudności w zdefiniowaniu natury zdolności do odczuwania. W ramach 5-letniego, finansowanego przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (ERBN) projektu ASENT(odnośnik otworzy się w nowym oknie), zespół kierowany przez Jonathana Bircha, dyrektora Jeremy Coller Centre for Animal Sentience(odnośnik otworzy się w nowym oknie), postawił sobie za cel rozstrzygnięcie tych debat poprzez opracowania ram koncepcyjnych umożliwiających myślenie o zdolności do odczuwania. Wieloletni projekt wywarł znaczący wpływ, w szczególności dzięki otwarciu centrum i szeroko zakrojonemu przeglądowi legislacyjnemu z 2021 r.(odnośnik otworzy się w nowym oknie), który doprowadził do uznania przez rząd brytyjski(odnośnik otworzy się w nowym oknie) homarów, ośmiornic i krabów za istoty odczuwające. „Projekt okazał się większym sukcesem, niż mogłem sobie wyobrazić, szczególnie pod względem wpływu na praktyczne rozwiązania”, mówi Birch, który pracuje także w London School of Economics.
Ramy metodologiczne do badania zdolności do odczuwania u zwierząt
Projekt od początku zakładał rozwijanie strony teoretycznej i empirycznej oraz próbę wywarcia wpływu na realny świat. W ramach projektu ERBN zespół opracował ramy syntezy istniejących dowodów na istnienie zdolności do odczuwania u bezkręgowców poprzez zebranie różnych linii dowodów z różnych dziedzin. Udało się trafić w doskonały moment, ponieważ rząd brytyjski przygotowywał właśnie ustawę o dobrostanie zwierząt i potrzebował porady. „Zlecił zespołowi kierowanemu przeze mnie dokonanie syntezy dowodów dotyczących ośmiornic, krabów, homarów i krewetek. W efekcie wydaliśmy zalecenie, które doprowadziło do zmiany tej ustawy. Bardzo nas to cieszy”, dodaje Birch.
Eksperymentalne dowody na istnienie zdolności do odczuwania u owadów
Zespół współpracował z naukowcami z Queen Mary University of London(odnośnik otworzy się w nowym oknie) i Royal Holloway(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Przeprowadziliśmy wiele różnych eksperymentów, z których niektóre odegrały kluczową rolę w debacie na temat możliwości odczuwania bólu przez owady”, mowi Birch. W jednym z nich znaleziono dowody na ukierunkowaną pielęgnację owadów, które dotykają części ciała wystawionych na działanie ciepła. To sugeruje, że odczuwają ból. Eksperymenty na pszczołach wskazały również na istnienie motywacyjnych kompromisów, czyli zdolności do podejmowania decyzji o tym, ile bólu należy znieść, aby otrzymać nagrodę: na przykład bieg przez barierę bólu. „Oczywiście nie jest to dowód potwierdzający ból”, zastrzega Birch. „Są to jednak dane podważające od dawna pokutujące założenia, a zatem powinny zmienić sposób, w jaki traktujemy owady w przyszłości”.
The Edge of Sentience
Pomimo ogromnego sukcesu projektu debaty na temat zdolności do odczuwania u zwierząt wciąż są żywe. Istnieją „fundamentalne przeszkody utrudniające nam osiągnięcie pewności, dowodu lub rozstrzygającego dowodu”, wyjaśnia Birch. „Jednocześnie kluczowe jest, aby nie wychylić wahadła całkiem w drugą stronę”. W 2024 roku Birch opublikował książkę pt. „The Edge of Sentience”(odnośnik otworzy się w nowym oknie), w której szczegółowo omawia te zagadnienia. „W pewnym sensie jest to dla mnie najważniejszy rezultat projektu, ponieważ przedstawia ona moją osobistą drogę zmagania się z tymi zagadnieniami”.
