Narażenie na pole elektromagnetyczne a białaczka dziecięca
ELF-MF, związane z użyciem i przenoszeniem elektryczności, zostało uznane za potencjalnie karcynogenne dla ludzi. Dane epidemiologiczne potwierdzają powiązanie między narażeniem na ELF-MF w miejscu zamieszkania a białaczką dziecięcą. Dotychczasowe badania na zwierzętach i modelach komórkowych nie zapewniły silnych dowodów na związek przyczynowy między ELF-MF a nowotworzeniem. W ramach finansowanego przez UE projektu ARIMMORA(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (Advanced research on interaction mechanisms of electromagnetic exposures with organisms for risk assessment) postanowiono zbadać mechanizmy biofizyczne możliwego związku przyczynowego między narażeniem na ELF-MF a nowotworzeniem, aby go zweryfikować. Uczestnicy projektu ARIMMORA nawiązali współpracę z interdyscyplinarnym zespołem 10 światowych ekspertów z tej i pokrewnych dziedzin. Należały do nich epigenetyka, kaskady sygnalizacyjne ERK, białaczkowe modele in vivo, toksykologia in vivo oraz czułe względem EMF modele zwierzęce, jak również ocena narażenia, modelowanie biofizyczne i ocena zagrożenia. Badanie przeprowadzono z użyciem wielu modeli narażenia, w tym genetycznego, in vitro, in silico oraz zwierzęcych. Przeanalizowano też in silico narażenie płodu na jednorodne pole magnetyczne o częstotliwości 50 Hz, na modelach ciąży na trzech etapach rozwoju i przy różnym położeniu płodu. Stworzono nowy, transgeniczny model mysi z ludzkim genem, związanym z najpowszechniejszą białaczką dziecięcą (ostrą białaczką limfoblastyczną z limfocytów B, ang. B-ALL). Za pomocą dozymetrii numerycznej oceniono różne źródła ELF-MF, w tym podziemne linie wysokiego napięcia oraz stacje transformatorowe. Równocześnie stworzono nowatorski instrument do określania wielkości i gradientu przestrzennego sporadycznych pól magnetycznych. Badania narażenia we Włoszech i Szwajcarii pokazały, że średnie narażenie dzieci plasuje się poniżej 0,1 mikrotesli (μT), lecz niewielki odsetek — około 4% dzieci — jest narażony na więcej niż 0,3 μT. Jedna spośród 30 narażonych na ELF-MF myszy zachorowała na B-ALL, podczas gry w grupie kontrolnej 65 zwierząt nie stwierdzono zachorowań. W związku z narażeniem na ELF-MF wykryto spadek cytotoksycznych limfocytów T. Zaobserwowano też nieznaczne zmiany w modyfikacjach epigenetycznych ludzkich krwiotwórczych komórek macierzystych narażonych na ELF-MF. Do wyjaśnienia zaobserwowanego wpływu ELF-MF na szlaki sygnalizacyjne najlepiej pasuje model par rodnikowych. Wyniki projektu ARIMMORA zostały opublikowane razem z innymi niedawnymi odkryciami spoza projektu ARIMMORA, jako ocena zagrożenia w konwencji Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (IARC). Odkrycia są spójne z klasyfikacją do Grupy 2B (tj. że narażenie na ELF-MF jest prawdopodobnie karcynogenne dla człowieka). Osiągnięta przez uczestników projektu wiedza mechanistyczna może być punktem wyjścia nowych badań w przyszłości.
