Łączenie innowacji cyfrowych z rolnictwem agroekologicznym
Agroekologia koncentruje się na wykorzystaniu procesów naturalnych do tworzenia zróżnicowanych, odpornych i niskonakładowych systemów rolniczych. Jednak narzędzia cyfrowe dla rolnictwa często opracowywano z myślą o modelach przemysłowych i projektowano je z myślą o optymalizacji plonów, a nie o bioróżnorodności. „Agroekologia opiera się zarówno na nauce, jak i tradycyjnej wiedzy” — wyjaśnia koordynator projektu PATH2DEA(odnośnik otworzy się w nowym oknie) Stefan Pfeiffer z Austriackiego Instytutu Technologii(odnośnik otworzy się w nowym oknie). „Chcieliśmy zobaczyć, w jaki sposób technologie cyfrowe mogą wesprzeć to połączenie, pomagając rolnikom skuteczniej współpracować z naturą”. Jak dodaje Pfeiffer, było to kluczowe dla wizji projektu. „Głównym pytaniem, jakie sobie stawialiśmy, było: w jaki sposób narzędzia cyfrowe mogą naprawdę wspierać agroekologię. Powinny ułatwiać rolnikom współpracę z naturą, a nie popychać ich w kierunku bardziej intensywnych systemów”. Aby zrozumieć bariery adopcyjne, w ramach projektu przeprowadzono ankietę o zasięgu unijnym w dziewięciu językach. Na podstawie 533 odpowiedzi od rolników, doradców i organizacji z ośmiu krajów ujawniono główne przeszkody: skomplikowane interfejsy, wysokie koszty, brak szkoleń oraz obawy dotyczące własności i bezpieczeństwa danych. Rolnicy, zwłaszcza posiadający mniejsze lub bardziej zróżnicowane gospodarstwa, obawiają się utraty kontroli nad swoimi informacjami i uzależnienia od dostawców technologii.
Wzorując się na pionierskich gospodarstwach w Europie
Następnie badania prowadzone w ramach projektu PATH2DEA przeniesiono w teren. Sześć pokazowych gospodarstw rolnych i spółdzielni w Belgii, Francji, w Hiszpanii, na Węgrzech i we Włoszech posłużyło za poligon doświadczalny dla innowacji cyfrowych. Każde z tych miejsc reprezentowało odrębny system: ogrodnictwo szklarniowe, uprawa winorośli, rolnictwo mieszane, agroleśnictwo orzechów włoskich, gaje oliwne i ekstensywna ekologiczna hodowla bydła. Zamiast opracowywać nowe narzędzia, projekt skupił się na badaniu istniejących, sprawdzając, w jaki sposób można je dostosować do rolnictwa ekologicznego. W Belgii czujniki pomogły rolnikom monitorować zacienienie i zapotrzebowanie na wodę w systemach upraw orzechów włoskich. We Włoszech aplikacja dotycząca bioróżnorodności umożliwiła drobnym rolnikom śledzenie owadów zapylających i owadów jako wskaźników odbudowy ekosystemu. Rolnicy i doradcy w różnych lokalizacjach wykorzystali te spostrzeżenia, aby udoskonalić zarządzanie uprawami i sprawdzić, w jaki sposób wsparcie cyfrowe może usprawnić proces podejmowania decyzji.
Łączymy rolników i programistów
Kluczowym efektem projektu jest otwarte repozytorium PATH2DEA, czyli internetowa platforma łącząca rolników, doradców i dostawców technologii. Zaprojektowana w taki sposób, aby była łatwa w utrzymaniu i przyjazna w obsłudze, pozwala użytkownikom odkrywać, oceniać i rekomendować narzędzia cyfrowe dostosowane do konkretnych upraw, klimatu i celów zarządzania. Prawdziwe przykłady i historie sukcesu z działań pokazowych pomagają rolnikom zobaczyć, jak inni stosują podobne narzędzia, zachęcając do dostosowywania rozwiązań do praktycznych warunków. W ramach projektu opracowano również ramy oceny narzędzi cyfrowych zgodnie z zasadami agroekologii oraz zalecenia polityczne kładące nacisk na otwarty dostęp do danych, przejrzyste zarządzanie, lokalne centra szkoleniowe i modele biznesowe oparte na współpracy, które umożliwiają dzielenie się kosztami i korzyściami.
Plan działania dla cyfrowej agroekologii
Kolejnym kluczowym rezultatem projektu PATH2DEA jest 10-letni plan działania w zakresie badań i innowacji, który przedstawia, w jaki sposób cyfryzacja może wspierać transformację systemu rolnictwa ekologicznego, zgodnie z celami Europejskiego Zielonego Ładu(odnośnik otworzy się w nowym oknie) i wspólnej polityki rolnej(odnośnik otworzy się w nowym oknie) (WPR). Zalecenia projektu zostaną wykorzystane przez Europejskie Partnerstwo na rzecz Badań i Innowacji w dziedzinie agroekologii(odnośnik otworzy się w nowym oknie). Projekt PATH2DEA promował również badania prowadzone przez rolników i dzielenie się wiedzą, co jest zgodne z celami sieci EIP-AGRI(odnośnik otworzy się w nowym oknie), która łączy innowacje w gospodarstwach rolnych z badaniami i polityką UE. W pilotażowych gospodarstwach rolnych narzędzia cyfrowe pomogły udoskonalić monitorowanie różnorodności biologicznej, wykorzystanie wody i zarządzanie uprawami w głównych strefach klimatycznych Europy. Aby utrzymać dynamikę, w ramach projektu PATH2DEA zainicjowano Cyfrowy Klaster Agroekologii(odnośnik otworzy się w nowym oknie), który łączy siedem projektów Horyzont Europa i jedno współfinansowane partnerstwo(odnośnik otworzy się w nowym oknie) w celu zbadania powiązań między technologią a agroekologią, w tym projekty REFOREST i D4AgEcol. Konferencja klastra, która odbędzie się w Brukseli w listopadzie 2025 r.(odnośnik otworzy się w nowym oknie) zaprezentuje ustalenia i wyznaczy kolejne kroki w zakresie badań i polityki. „Naszym celem było pokazanie, że narzędzia cyfrowe mogą naprawdę wspierać agroekologię bez obciążania rolników” — zauważa Pfeiffer. „Wykorzystywane we właściwy sposób mogą pomóc w rozwoju agroekologii przy jednoczesnym zachowaniu jej lokalnych i tradycyjnych korzeni”. Dla europejskich rolników oznacza to wykorzystanie innowacji do wzmocnienia tego, co natura potrafi najlepiej.
